Tử vong vì vết đâm nhỏ: Cơ sở cấp cứu phủ nhận trách nhiệm
Kíp trực đã thực hiện đúng quy trình, xử lý, chẩn đoán phù hợp với tình trạng người bệnh, các bác sĩ đã thực hiện đúng chuyên môn, chức trách nhiệm vụ của mình… là những câu trả lời của ông Nguyễn Lương Bầu, Giám đốc Bệnh viện phục hồi chức năng Bắc Giang về ca tử vong của Kiều Hoàng Sơn.
Chỉ là vết… rách da
Sáng 26/6, ông Nguyễn Lương Bầu, Giám đốc Bệnh viện phục hồi chức năng Bắc Giang thông tin cho phóng viên Tiền Phong về nội dung vụ việc: Theo đó, vào khoảng 22 giờ 15 phút ngày 11/5, Bệnh viện phục hồi chức năng có cấp cứu một bệnh nhân khai tên là Nguyễn Ngọc Sơn, 31 tuổi ở Quế Nham, Tân Yên (sau này mới biết người này là Kiều Hoàng Sơn) nhập viện với lý do chảy máu vùng mạn sườn phải khi vào can đánh nhau. Kíp trực gồm các bác sĩ Đặng Văn Hải (trực ở khoa khám bệnh), Trần Cao Qũy (trực bác sĩ), Nguyễn Như Quỳnh (trực kèm) và Bùi Xuân Hạnh (trực lãnh đạo).
Theo bệnh nhân và những người đưa vào kể thì bệnh nhân can người khác đánh nhau, bị móc chìa khóa cào vào, sau đó thấy đau và chảy máu vùng mạn sườn phải. Khám tại chỗ thấy vùng mạn sườn phải có vết rách da dài khoảng 1,5cm, sâu khoảng 0,5 đến 1 cm, vết thương còn chảy máu kèm theo đau tức vùng mạn sườn phải, bụng mềm, không chướng, gan lách không to, tim phổi bình thường, các cơ quan khác không phát hiện điều gì đặc biệt. Bệnh nhân được rửa vết thương, khâu bằng một mũi chỉ sau đó được theo dõi và siêu âm ổ bụng. Kết quả siêu âm bình thường.
Đến 23 giờ 50 phút khám bệnh nhân vẫn tỉnh, không khó thở, không sốt, da niêm mạc hồng, mạch, huyết áp, nhịp thở bình thường, bệnh nhân đã xin về. Bác sĩ hẹn ngày hôm sau tái khám lúc 7 giờ 30 và tạm thu 200 nghìn đồng.
Tuy nhiên, đến hơn 14 giờ ngày 12/5, bệnh nhân mới đến khám lại trong tình trạng vẫn tỉnh táo, tiếp xúc tốt nhưng da niêm mạc nhợt, bụng chướng. Kết quả siêu âm cho thấy có dịch trong ổ bụng, chẩn đoán là viêm phúc mạc. Ngay sau đó, bệnh nhân được truyền nước và chuyển về Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bắc Giang.
Nguyên nhân tử vong do… nạn nhân?
Kết luận của Hội đồng chuyên môn Bệnh viện phục hồi chức năng Bắc Giang khẳng định bệnh nhân và người đưa bệnh nhân vào viện không khai đúng với nhân viên về họ tên, tuổi, địa chỉ nơi ở của bệnh nhân. Bên cạnh đó, bệnh nhân không khai rõ lý do bị thương mà chỉ nói do vết xước của móc chìa khóa. Bệnh nhân cũng không chấp hành đúng quy định của thầy thuốc ở lại bệnh viện theo dõi mà kiên quyết xin về vì lý do gần nhà và bệnh nhân đã không đến khám lại theo đúng hẹn.
Về phía bệnh viện đã tiếp đón chu đáo, khám, chẩn đoán, xử trí, chỉ định làm siêu âm ổ bụng và theo dõi tại buồng lưu đúng quy trình chuyên môn, xử lý chẩn đoán phù hợp với tình trạng người bệnh khi vào viện.
Thông tin về việc bỏ về giữa chừng của bệnh nhân, bác sĩ Nguyễn Lương Bầu khẳng định, về quy trình phải được sự đồng ý của bác sĩ và bệnh nhân hoặc người nhà bệnh nhân phải ký cam kết về hậu quả xảy ra. “Tuy nhiên, nếu bệnh nhân không ký chúng tôi cũng không làm gì được. Ở đây là địa bàn phức tạp, thanh niên đánh nhau thường xuyên, nhiều trường hợp trốn về lắm, thậm chí chúng tôi chẳng thu được tiền viện phí”, bác sĩ Bầu nói.
Theo bác sĩ Bầu, nguyên nhân chính dẫn đến Kiều Hoàng Sơn tử vong có thể do đấm đá gây vỡ gan hoặc vết đâm thấu vào bụng thì có thể rách các tổ chức gây chảy máu. Nhưng giai đoạn đầu thường những vết thương nhỏ mà không trúng tạng, không rách gan thì cơ thể có phản ứng tự vệ, mạch máu tự co lại hoặc tự làm đông mạch máu nên sẽ không thấy chảy máu bên trong. Thời gian này có thể kéo dài từ 3-6 giờ tùy từng người. Tại thời điểm thăm khám, căn cứ trên các triệu chứng cơ năng, triệu chứng thực thể và chẩn đoán hình ảnh, thăm dò chức năng đều không phát hiện bất thường (Tiền phong, trang 11).
Bổ sung tình tiết tăng nặng để răn đe kẻ hành hung bác sĩ
Tới đây, hành vi hành hung nhân viên y tế sẽ bị xử lý hình sự, mức phạt tối đa lên tới 3 năm tù. Dù vậy, nhiều ý kiến cho rằng, việc xử phạt nặng hơn mới chỉ giải quyết được phần ngọn…
Điều 134 Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13 vừa được Quốc hội thông qua đã bổ sung tình tiết tăng nặng khi hành hung người “đang chăm sóc sức khỏe cho mình”, theo đó, hành vi này có thể bị phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm.
Mong giảm được 10% số vụ hành hung
Những vụ hành hung bác sĩ, nhân viên y tế tại các bệnh viện đã diễn ra rải rác suốt từ đầu năm đến nay với mức độ ngày càng gia tăng, tính chất ngày càng nghiêm trọng. Đỉnh điểm là vụ việc xảy ra tại Bệnh viện Thể thao Việt Nam ngày 16-6 vừa qua, khi 2 đối tượng xông vào bệnh viện đánh, bắt một bác sĩ quỳ gối xin lỗi, gây phẫn nộ trong ngành y và dư luận. Vụ việc hiện vẫn đang được điều tra nhưng dù nguyên nhân là gì thì hành vi tấn công, bắt bác sĩ quỳ xin lỗi như vậy là không thể chấp nhận được.
Thống kê của Cục Quản lý khám chữa bệnh - Bộ Y tế cho biết, từ năm 2010 đến nay, cả nước ghi nhận có ít nhất 20 vụ việc điển hình về mất an ninh trật tự ở bệnh viện. Các vụ việc xảy ra chủ yếu ở bệnh viện tuyến tỉnh (chiếm 60%), tuyến Trung ương chiếm 20%. Đối tượng bị tấn công chủ yếu là bác sĩ chiếm 70%, điều dưỡng 15%. Theo bác sĩ Ngô Đức Hùng, khoa cấp cứu A9 - Bệnh viện Bạch Mai, ngoài những vụ điển hình được đưa lên công luận thì những vụ nhân viên y tế, nhất là bác sĩ công tác tại khoa cấp cứu gặp phải tình huống bị mạt sát, đe doạ, hành hung… còn lớn hơn nhiều.
Là người đề xuất và được Quốc hội đồng ý bổ sung vào Điều 134 Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13 tình tiết tăng nặng khi hành hung người “đang chăm sóc sức khỏe cho mình”, PGS.TS Nguyễn Lân Hiếu, Giám đốc Trung tâm Tim mạch Đại học Y Hà Nội (đại biểu Quốc hội tỉnh An Giang) cho biết, việc tăng chế tài sẽ phần nào giúp các bác sĩ, bệnh viện yên tâm hơn. “Những vụ hành hung y bác sĩ vẫn chưa thể kết thúc nhưng cũng mong rằng, sau 1 năm nữa, tỷ lệ các vụ tấn công nhân viên y tế giảm được 10% đã là hạnh phúc” - PGS.TS Nguyễn Lân Hiếu chia sẻ.
Mới giải quyết được phần ngọn
Tăng chế tài xử phạt là một trong những biện pháp hữu hiệu để phòng chống các hành vi vi phạm. Tuy nhiên, nhiều cán bộ ngành y cho rằng, tăng chế tài chỉ giải quyết được phần ngọn của tình trạng bạo hành nhân viên y tế.
Bác sĩ Ngô Đức Hùng cho rằng, hầu hết những vụ bạo hành y tế đều liên quan đến người thân của bệnh nhân. Đối tượng trực tiếp hành hung bác sĩ là người bệnh rất hiếm. Thế nên, việc bổ sung vào Điều 134 mấy chữ “đối với những người đang chăm sóc sức khỏe cho mình” (tức người hành hung là bệnh nhân) chưa phản ánh thực chất và chưa đủ tính răn đe những đối tượng manh động.
Nói về vấn đề này, TS Nguyễn Huy Quang, Vụ trưởng Vụ Pháp chế - Bộ Y tế cho biết, thực tế, hành lang pháp lý để bảo vệ nhân viên y tế khi đang thực hiện nhiệm vụ đã khá đầy đủ, được thể hiện tại Luật Khám bệnh, chữa bệnh, các quy định của Bộ luật Hình sự, Bộ luật Dân sự…
Ngoài ra, Tổng hội Y học Việt Nam, một số hội chuyên ngành... với tôn chỉ mục đích hoạt động là bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của hội viên cũng phải có trách nhiệm đứng ra bảo vệ nhân viên y tế. Thế nhưng, tình trạng bạo hành nhân viên y tế, hành hung bác sĩ vẫn không giảm mà ngày càng gia tăng.
Theo ông Nguyễn Huy Quang, để đánh giá vấn đề này, cần nhìn nhận qua 3 khía cạnh. Thứ nhất, vụ việc phát sinh do sự bức xúc của người bệnh, người nhà; thứ hai là các trường hợp bản thân người bệnh mâu thuẫn với nhau hoặc mâu thuẫn từ bên ngoài rồi kéo vào bệnh viện giải quyết, khi bác sĩ can thiệp thì hành hung cả bác sĩ; thứ ba là đã có thù hằn trước đó đối với bác sĩ, nhân viên y tế.
“Trong 3 nguyên nhân đó thì nguyên nhân đầu tiên là người nhà bệnh nhân có bức xúc với tinh thần, thái độ phục vụ của thầy thuốc, nhân viên y tế nên có những hành vi manh động, bất chấp pháp luật, đạo lý. Hành vi này luôn bị lên án mạnh mẽ song nếu như chất lượng khám chữa bệnh được nâng lên, thái độ phục vụ tốt hơn thì sẽ giảm được bức xúc của người bệnh. Đó chính là “tấm khiên” đầu tiên để nhân viên y tế tự bảo vệ cho mình” - ông Nguyễn Huy Quang phân tích (An ninh Thủ đô, trang 3).
Đồng bằng sông Cửu Long: Nguy cơ dịch sốt xuất huyết lan rộng
Theo thông tin từ Bộ Y tế, trong những tháng đầu năm 2017, mặc dù số trường hợp mắc sốt xuất huyết (SXH) giảm hơn 20% so với cùng kỳ năm 2016, nhưng trong thời điểm hiện tại, bệnh SXH gia tăng tại một số tỉnh, thành, nhất là các tỉnh, thành ĐBSCL. Theo ghi nhận của phóng viên Báo SGGP, tại TP Cần Thơ và các tỉnh Đồng Tháp, Vĩnh Long, Cà Mau…, bệnh SXH đang diễn biến rất phức tạp.
Diễn biến bất thường
Tính đến thời điểm hiện tại, Đồng Tháp là địa phương có số ca mắc SXH nhiều nhất ĐBSCL (hơn 1.000 ca), trong đó có 72 ca nặng và có 2 ca tử vong tại huyện Tháp Mười và huyện Hồng Ngự. Theo Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh Đồng Tháp, bệnh SXH bắt đầu tăng từ cuối tháng 5 và tăng mạnh nhất vào tháng 10. Các địa phương có số ca mắc SXH nhiều là TP Cao Lãnh, huyện Cao Lãnh, Lấp Vò, Thanh Bình.
Bác sĩ Chuyên khoa II Dương Ân Hận, Giám đốc Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh Đồng Tháp cho biết: “Trung bình mỗi tuần toàn tỉnh có khoảng 50 ca mắc SXH. Tuy nhiên, một bộ phận người dân vẫn còn chủ quan trong việc phòng bệnh, chỉ khi có ca mắc SXH xảy ra gần khu vực sinh sống thì người dân mới lo sợ và phòng bệnh. Ngoài ra, một số người bệnh thường chủ quan, đến cơ sở y tế điều trị trễ nên dẫn đến trường hợp bệnh trở nặng”.
Trong khi đó, tại TP Cần Thơ, bác sĩ Huỳnh Minh Trúc, Giám đốc Trung tâm Y tế Dự phòng TP Cần Thơ, cho biết đến thời điểm hiện tại, Cần Thơ ghi nhận gần 600 trường hợp mắc bệnh SXH. Trong gần 6 tháng qua, Bệnh viện Nhi đồng Cần Thơ tiếp nhận và điều trị 853 ca bệnh SXH nội trú đến từ Cần Thơ và các tỉnh lân cận; tiếp nhận và điều trị ngoại trú khoảng 2.600 ca bệnh liên quan đến SXH (tăng 10% so với cùng kỳ năm 2016) cho các bệnh nhi đến từ các tỉnh trong vùng. Số ca mắc bệnh SXH mà bệnh viện tiếp nhận, điều trị chủ yếu ở nhóm dưới 15 tuổi, chiếm tỷ lệ gần 84%.
Tại tỉnh Bến Tre, từ đầu năm đến nay đã phát hiện hơn 700 ca mắc SXH, giảm 20% so với cùng kỳ năm ngoái nhưng nguy cơ dịch bệnh lây lan rất cao do bước vào mùa mưa. Ở 9/9 huyện, TP, thị xã trong tỉnh đều có ca nhiễm bệnh SXH; trong đó có 1 ca tử vong ở xã Tân Thanh, huyện Giồng Trôm. Ngành y tế tỉnh Bến Tre dự báo bệnh SXH có nguy cơ tăng cao trong thời gian sắp tới. Tại Bệnh viện Sản - Nhi Cà Mau, trong những ngày này trẻ nhập viện do bệnh SXH và bệnh từ tuyến dưới chuyển lên ngày càng nhiều và tăng cao so với những tháng trước. Đến thời điểm hiện tại, Bệnh viện Sản - Nhi Cà Mau đã tiếp nhận điều trị nội trú 379 ca bệnh SXH, trong đó tháng 5-2017, số ca bệnh tăng ở mức 148%, còn tháng 6-2017, tăng đột biến trên 405% (so với cùng kỳ năm 2016). Có mặt tại Khoa hồi sức tích cực và chống độc Nhi (Bệnh viện Sản - Nhi Cà Mau), chúng tôi thấy có khá nhiều trẻ bị bệnh SXH đang điều trị tại đây. Nhiều trẻ bị nặng, trong tình trạng hôn mê. Bác sĩ Trần Thiên Lý (Trưởng khoa Hồi sức tích cực và chống độc nhi) cho biết: “Khoảng 2 tuần trở lại đây số ca mắc bệnh SXH nặng chuyển từ tuyến dưới lên khoa ngày càng nhiều. Điều này cho thấy diễn biến bệnh SXH không chỉ tăng về số lượng mà còn tăng cả số ca bệnh nặng”.
Nỗ lực phòng chống
Theo các chuyên gia, virus SXH đã lưu hành ở nhiều tuýp, nhiều bệnh nhân mắc rồi vẫn có thể bị mắc lại, thậm chí mắc bệnh lần sau nặng hơn lần trước. Theo Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh Tiền Giang, trên địa bàn hiện nay có sự hiện diện của cả 3 tuýp virus Dengue gây bệnh và ưu thế tuýp D1 chiếm tỷ lệ 83,7%. Các chỉ số mật độ muỗi, lăng quăng lây truyền bệnh vẫn ở mức cao. Các nghiên cứu về mối liên quan giữa SXH và biến đổi khí hậu cũng đã chứng minh sự gia tăng nhiệt độ, ẩm độ có liên quan đến sự gia tăng của muỗi, lăng quăng truyền bệnh SXH. Điều này cho thấy bệnh SXH có nhiều khả năng bùng phát dịch không theo quy luật và khó dự báo chính xác.
Từ đầu năm đến nay, ngành y tế các tỉnh, thành trong vùng đã triển khai nhiều giải pháp như: Tuyên truyền, vận động diệt lăng quăng, truyền thông phòng ngừa SXH nhưng bệnh vẫn có chiều hướng gia tăng. Theo bác sĩ Nguyễn Trung Nghĩa, Phó Giám đốc Sở Y tế TP Cần Thơ, trước tình hình bệnh SXH diễn biến phức tạp, UBND TP và Sở Y tế Cần Thơ đã triển khai nhiều công văn chỉ đạo thực hiện kế hoạch phòng, chống bệnh; tổ chức chiến dịch diệt muỗi, lăng quăng và triển khai phòng, chống SXH trên địa bàn 9/9 quận, huyện.
Tại Đồng Tháp, Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh tiếp tục thực hiện chiến dịch diệt lăng quăng đợt 2 vào tháng 6 và đợt 3 vào tháng 8. Tăng cường giám sát chặt chẽ số ca bệnh, giám sát mật độ côn trùng, lăng quăng, giám sát virus gây bệnh để dự báo sớm; đồng thời xử lý triệt để đối với những ổ dịch tránh lây lan rộng; phun xịt hóa chất trên diện rộng để diệt muỗi. Trong khi đó, Trung tâm Y tế dự phòng Sóc Trăng cùng các địa phương trong tỉnh đã tích cực giám sát chặt chẽ từng ca bệnh, tổ chức diệt lăng quăng, chủ động xử lý những nơi có mật độ côn trùng tăng cao, hoặc có 1 - 2 ca bệnh. Bên cạnh đó, Sóc Trăng duy trì chế độ báo cáo hàng ngày, giám sát xử lý chặt chẽ ổ dịch phát sinh tại địa phương sớm và triệt để. Tổ chức các lớp tập huấn phòng, chống dịch cho các đội cơ động tuyến huyện, xã. Lực lượng tham gia chiến dịch từ tỉnh đến cơ sở đã đến từng gia đình vùng có dịch, vùng nguy cơ xảy ra dịch tuyên truyền, vận động người dân chủ động phòng, chống dịch (Sài Gòn giải phóng, trang 2).
Cứu sống bệnh nhân ngưng tim, ngưng thở do nhồi máu cơ tim
Sáng 26-6, Bệnh viện quận Thủ Đức thông tin vừa cứu sống bệnh nhân ngưng tim, ngưng thở do nhồi máu cơ tim. Hiện bệnh nhân đã hồi phục sau can thiệp tim mạch. Bệnh nhân là ông L.H.M (44 tuổi, ngụ tại quậnThủ Đức), được người nhà đưa vào cấp cứu tại Bệnh viện quận Thủ Đức trong tình trạng đau tức ngực trước đó 1 giờ. Bệnh nhân được bác sĩ thăm khám, đặt máy monitor theo dõi và đo điện tim tại giường. Nhưng 5 phút sau nhập viện, bệnh nhân ngưng tim, ngưng thở, không bắt được mạch.
Các bác sĩ nhanh chóng tiến hành hồi sinh tim phổi, shock điện 5 lần, sau 15 phút thực hiện liên tục bệnh nhân đã có mạch trở lại. Qua kết quả đo điện tim (ECG) và các biểu hiện trên các bác sĩ nghĩ ngay đến trường hợp bệnh nhân bị nhồi máu cơ tim. Nên lập tức bệnh nhân được chuyển tới phòng thông tim can thiệp.
Tại đây bệnh nhân được chụp mạch vành và phát hiện nhánh liên thất trước (mạch máu bên trái nuôi mặt trước trái tim) bị huyết khối gây tắc hoàn toàn. Ê-kíp tim mạch can thiệp của bệnh viện đã can thiệp đặt 1 stent phủ thuốc tại vị trí mạch máu bị tắc, giúp giải quyết được biến chứng ngưng tim, ngưng thở của bệnh nhân.
Sau can thiệp tim mạch, bệnh nhân được chuyển lên khoa Hồi sức tim mạch tiếp tục theo dõi và điều trị. Hiện sức khỏe của bệnh nhân đã ổn định, hết đau ngực và đã cai được máy thở. Bệnh nhân sẽ được xuất viện trong vài ngày tới (Sài Gòn giải phóng, trang 3).
Ca phẫu thuật lấy cây kim rỉ sét trong tim bé trai 13 tuổi
Một phần cây kim may bị gãy, ghim trúng tim của bệnh nhi được coi là trường hợp tai nạn hiếm gặp. Thế giới mới ghi nhận có 30 ca tai nạn tương tự, và trường hợp của em được tính là trường hợp thứ 31 của Thế giới. Tai nạn xảy ra với bé trai N.M.H. (13 tuổi, ngụ tại Bình Phước). Theo lời kể của bé H, cách đây 2 tháng, em có nằm sấp lên một chiếc gối trong nhà và phát hiện có một vật gì đó đâm đau nhói ở ngực. Buông vội gối ra, em phát hiện thấy một cây kim may quần áo cắm vào ngực, em nhanh tay rút kim ra khỏi người, nhưng không may, kim bị gãy làm đôi nên em chỉ lấy được một đoạn, còn một đoạn vẫn còn nằm trong ngực, em tìm cách lấy ra mà không được. Nghĩ là không ảnh hưởng gì nên em cũng không nói cho ba mẹ biết. Tuy nhiên, thời gian gần đây, em hay bị đau nhói ngực, khó thở và hay bị ngất. Lúc này em mới kể cho mẹ biết chuyện ngã vào cây kim may ra sao. Gia đình vội đưa em tới BV Nhi Đồng 1, Ths.BS Đào Trung Hiếu, Phó giám đốc BV Nhi Đồng 1 cho biết, qua các xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh cho thấy bé bị tràn dịch màng tim. Nhưng khi tiến hành mở cơ ngực thì không tìm thấy kim đâu. Chỉ định cho bệnh nhi tiếp tục chụp CT thì phát hiện phần kim bị gãy đã ghim vào trúng vùng tim bên trái. Sau khi tiến hành hội chẩn, các bác sĩ BV Nhi Đồng 1 quyết định mổ hở để lấy dị vật ra khỏi tim của bé. Do phần kim nằm bên trong rất nhỏ, do đó ê kíp đã tiến hành chụp CT lần 2 để xác định lại vị trí của kim. Ca phẫu thuật mổ hở đã lấy ra được phần kim may quần áo, dài khoảng 2cm, đã bị rỉ sét nằm ghim bên trong quả tim. Hiện tình trạng của bé đã ổn định, bé đã có thể đi lại được bình thường (Công an Nhân dân, trang 2; Sài Gòn giải phóng, trang 3; Thanh niên, trang 2; Gia đình & Xã hội, trang 15).
Đầu tư cho y tế tuyến xã
Nhờ có mạng lưới hơn 11 nghìn trạm y tế tuyến xã mà hoạt động chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người dân được triển khai thường xuyên, rộng khắp và đạt nhiều kết quả quan trọng, như đạt các Mục tiêu Phát triển thiên niên kỷ; người dân sống ở vùng sâu, vùng xa được tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu... Tuy nhiên, so với mục tiêu đề ra cũng như nhiệm vụ được giao thì mạng lưới này cần được đầu tư mạnh mẽ hơn nữa để thực hiện tốt công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu, hướng tới bao phủ chăm sóc sức khỏe toàn dân.
Bài 1: Xác định vị thế trạm y tế tuyến xã
Mạng lưới y tế cơ sở nói chung và y tế tuyến xã nói riêng được xác định là nền tảng, là xương sống của hệ thống y tế. Trạm y tế xã là tuyến y tế gần dân nhất, bảo đảm cho người dân được chăm sóc sức khỏe cơ bản với chi phí thấp. Tuy nhiên, hoạt động của mạng lưới trạm y tế tuyến xã đang đứng trước nhiều khó khăn, thách thức do nhu cầu chăm sóc sức khỏe người dân càng ngày càng đòi hỏi ở mức cao hơn, cùng với đó là những thay đổi cơ chế quản lý, cơ chế tài chính…
Người gác cổng của ngành y
Được đầu tư xây dựng và đưa vào sử dụng năm 2001, Trạm y tế (TYT) xã Phú Hồ (Phú Vang, Thừa Thiên - Huế) có một cơ sở khá khang trang. Cùng với việc được đầu tư trang thiết bị và đội ngũ nhân viên y tế, trạm đã cơ bản đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe của người dân trên địa bàn. Bác sĩ (BS) Hoàng Trọng Chiến, Trưởng TYT cho biết: Đơn vị hiện có sáu cán bộ, trong đó có một bác sĩ, theo đúng quy định của Bộ Y tế. Nhưng chỉ đủ theo quy định, mà thực tế thì lại đang thiếu vì ngoài khám, chữa bệnh, cán bộ của trạm còn thực hiện khá nhiều công việc khác, như: phòng chống dịch bệnh, truyền thông giáo dục sức khỏe, vệ sinh an toàn thực phẩm, tiêm chủng mở rộng… Tuy số người đến khám và điều trị bệnh có giảm so với trước khi thực hiện liên thông các cơ sở khám, chữa bệnh, nhưng hiện trung bình mỗi ngày đơn vị tiếp nhận khám và điều trị ngoại trú cho khoảng 30 đến 35 người bệnh, trong đó có nhiều trường hợp bị cao huyết áp, xương khớp, dạ dày…, đây là một cố gắng lớn.
Có hàng chục năm gắn bó với y tế tuyến cơ sở, BS Nguyễn Mậu Duyên, Trưởng phòng Nghiệp vụ y (Sở Y tế Thừa Thiên - Huế) cho biết, so với cả nước, hệ thống y tế tuyến xã của Thừa Thiên - Huế phát triển khá hoàn chỉnh cả về cơ sở vật chất, trang thiết bị cũng như đội ngũ nhân lực. Đến nay, tất cả các TYT trên địa bàn đều đã được xây dựng khá khang trang, có bác sĩ tham gia hoạt động khám, chữa bệnh; có đủ trang thiết bị; đã có 150 trong số 152 xã đạt chuẩn quốc gia về y tế; 100% số TYT đã thực hiện khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế; các chỉ tiêu phấn đấu về sức khỏe hằng năm đều được đưa vào Nghị quyết và kế hoạch hoạt động của đảng ủy và UBND các cấp. Số lượng người bệnh khám tại TYT chiếm gần 50% tổng số người khám, chữa bệnh ngoại trú trên địa bàn toàn tỉnh. Ngoài ra, các chương trình mục tiêu y tế tiếp tục đạt và duy trì ở mức cao; các chương trình phòng, chống các dịch bệnh nguy hiểm được khống chế và trong nhiều năm không có dịch bệnh xảy ra...
Trong hệ thống chăm sóc sức khỏe công lập, TYT là nơi đầu tiên người dân có thể tiếp cận khi ốm đau, dịch bệnh và các vấn đề sức khỏe liên quan. Nhiệm vụ của TYT là thực hiện các dịch vụ kỹ thuật chăm sóc sức khỏe ban đầu, bao gồm triển khai các dịch vụ khám chữa bệnh, các chương trình y tế quốc gia (tiêm chủng mở rộng, chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em, phòng, chống các bệnh xã hội, các bệnh không lây nhiễm...), đồng thời phát hiện sớm và triển khai các biện pháp phòng, chống dịch bệnh xảy ra trên địa bàn. Thực tế cho thấy, TYT là những đơn vị y tế phát hiện bệnh sớm nhất và giải quyết hầu hết (khoảng 80%) những chứng bệnh đơn giản cho nên được xác định là người gác cổng của ngành y tế.
Nhờ có mạng lưới y tế cơ sở, hoạt động bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân nói chung và chăm sóc sức khỏe ban đầu nói riêng đã được triển khai thường xuyên, rộng khắp. Các dịch vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu được cung cấp đến tất cả mọi người dân, kể cả khu vực miền núi, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, biên giới, hải đảo. Việt Nam đã được cộng đồng quốc tế công nhận là điểm sáng trong việc thực hiện các Mục tiêu Phát triển thiên niên kỷ về y tế như: tuổi thọ trung bình tăng, giảm tỷ lệ suy dinh dưỡng ở trẻ em, giảm tỷ lệ tử vong mẹ, tử vong trẻ em dưới 5 tuổi. Việt Nam cũng là một trong mười quốc gia được quốc tế đánh giá có tốc độ giảm tỷ lệ tử vong mẹ và tử vong trẻ sơ sinh nhanh nhất.
Còn nhiều lực cản
TYT xã biên giới Đàm Thủy (Trùng Khánh, Cao Bằng) mới được đưa vào sử dụng từ năm 2015 có một cơ ngơi khá khang trang so với các TYT tuyến xã khác ở vùng cao. Nằm liền kề tuyến đường trung tâm, có đủ 10 phòng chức năng và sáu cán bộ y tế, trong đó có một bác sĩ nhưng trung bình mỗi ngày trạm cũng chỉ có chưa đến mười người tới khám, chữa bệnh. Lý giải cho hiệu quả không cao đó, BS Hoàng Thị Viện, Trưởng trạm cho rằng, trạm phải cạnh tranh với lực lượng quân y của Bộ đội Biên phòng, Phòng khám đa khoa khu vực Đàm Thủy...
Thực tế của TYT xã Đàm Thủy cũng là thực tế của nhiều TYT ở nhiều địa phương, nhất là các tỉnh khó khăn trong cả nước. Mặc dù đã được đánh giá cao về vai trò, nhưng hiện tại TYT đang đứng trước nhiều khó khăn, thách thức. Đó là mô hình bệnh tật thay đổi theo hướng gia tăng gánh nặng từ các bệnh không lây nhiễm và tai nạn thương tích; đan xen với bệnh nhiễm trùng; tình hình dịch bệnh diễn biến phức tạp, mang tính toàn cầu; vấn đề kiểm soát yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe còn gặp nhiều khó khăn trong khi khả năng đáp ứng về dịch vụ y tế còn hạn chế. Trên địa bàn toàn tỉnh Cao Bằng mặc dù đã có 90 trong tổng số 199 TYT xã, phường được đầu tư xây dựng đạt chuẩn quốc gia nhưng mới có 11 trạm được đầu tư xây dựng theo mô hình mới. Còn lại hầu hết được xây dựng từ khá lâu, cho nên đã xuống cấp, diện tích sử dụng chật hẹp và trang thiết bị y tế cũng chưa đáp ứng nhu cầu thực tế. Tại các tỉnh miền núi, trình độ dân trí không đồng đều giữa các vùng, miền; ở vùng sâu, vùng xa phong tục tập quán còn lạc hậu, cho nên ảnh hưởng đến nhận thức của người dân về chăm sóc sức khỏe cho bản thân và gia đình; kinh tế khó khăn, các hoạt động của ngành y tế chủ yếu lấy kinh phí từ ngân sách nhà nước. Chất lượng nguồn nhân lực nhiều nơi chưa đáp ứng nhu cầu khám, chữa bệnh của nhân dân nhưng việc thu hút các cán bộ y tế có trình độ chuyên môn giỏi về công tác tại tuyến cơ sở gần như không có. Trong khi đó, khả năng tiếp cận dịch vụ tại các cơ sở y tế nói chung và TYT nói riêng của người dân chủ yếu liên quan đến các yếu tố về địa lý, văn hóa, kinh tế (khả năng chi trả), xã hội. Quyết định của người bệnh làm gì, đến đâu khi bị ốm đau phụ thuộc khá nhiều vào chất lượng dịch vụ y tế, giá thành, mức thu nhập, loại bệnh và mức độ bệnh cũng như khoảng cách từ nhà đến cơ sở y tế...
Một số nghiên cứu về thực trạng cung ứng dịch vụ của TYT xã ở một số vùng, miền và yếu tố ảnh hưởng đã chỉ ra nhiều vấn đề của y tế tuyến xã hiện nay. Cán bộ y tế ở các TYT xã không chỉ thiếu về số lượng mà còn yếu về chuyên môn, khi trung bình các bác sĩ trả lời chỉ đúng gần 50% số câu hỏi phỏng vấn nghiên cứu. Nếu theo cách tính điểm cho các câu hỏi trắc nghiệm thì số điểm trung bình của bác sĩ chỉ đạt 3/10 điểm. Kết quả này cho thấy trình độ chuyên môn khám, chữa bệnh của y bác sĩ tuyến xã còn thấp. Nhiều y bác sĩ không nắm được cách xử trí đúng các bệnh mang tính thông thường; kiến thức của các y bác sĩ thiếu nhất là các mục chẩn đoán và xử trí các bệnh tim mạch, các bệnh nội khoa, sản và các bệnh chuyên khoa lẻ.
Vấn đề tài chính cho các TYT cũng rất đáng quan tâm. Nguồn kinh phí các TYT nhận được chủ yếu dành để trả lương cho cán bộ y tế và một số hoạt động tối thiểu khác như tiền nước, bông, cồn… mà ít có kinh phí chi cho công tác đào tạo cán bộ và nhân viên y tế. Theo khảo sát tại nhiều TYT đã xuống cấp sau hàng chục năm đưa vào sử dụng, thậm chí nhiều trạm được xây dựng từ những năm 80 của thế kỷ trước vẫn còn đang được sử dụng. Tương tự là trang thiết bị, nhiều trạm mới đạt 50% so với chuẩn quốc gia, cho nên khó bảo đảm yêu cầu khám, chữa bệnh cho nhân dân.
Những khó khăn về nhân lực, tài chính, trang thiết bị của TYT tuyến xã đã tồn tại từ rất lâu, là lực cản không nhỏ đến việc hoàn thành nhiệm vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người dân. Từ đó dẫn đến nhiều vấn đề như tình trạng vượt tuyến điều trị khiến cho y tế tuyến trên bị quá tải. Các trang thiết bị y tế chưa đủ hiện đại để cấp cứu những ca khó hay không đủ về số lượng (máy điện tim, đo đường huyết…), nhất là các thuốc thiết yếu. Lý do người bệnh không đến khám, chữa bệnh tại TYT được chỉ rõ là các trạm không đủ trang thiết bị, không đủ thuốc, cơ chế BHYT không thuận lợi... Gần 70% số TYT đã có các nhóm thuốc theo danh mục quy định của Bộ Y tế, nhưng số lượng thuốc trong từng nhóm không đủ; các TYT chưa có đủ tài liệu/ phác đồ chuyên môn về các lĩnh vực: sốt rét, lao, tiểu đường, tim mạch…; có tới 95% số TYT thực hiện dưới 70% so với phân tuyến kỹ thuật, còn lại các TYT khác thực hiện được hơn 80%, không có TYT thực hiện được 100% số kỹ thuật theo danh mục. Để người dân đến khám, chữa bệnh, các TYT cần được bổ sung thêm thuốc, bổ sung thêm trang thiết bị và nâng cao trình độ cán bộ (Nhân dân, trang 1).
Nhập nhèm ghi nhãn sữa...
Bộ Y tế chuẩn bị sửa đổi Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia sữa dạng lỏng. Theo đó, khái niệm “sữa tiệt trùng” sẽ bị bãi bỏ và thay thế bằng khái niệm “sữa hoàn nguyên” và “sữa hỗn hợp”. Có thể từ tuần tới, thị trường sẽ buộc phải thay thế dần sản phẩm sữa tiệt trùng bằng các tên gọi mới.
Theo ông Nguyễn Thanh Phong - cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế), sữa tiệt trùng sẽ phải đổi thành sữa hoàn nguyên và sữa hỗn hợp.
Sữa tiệt trùng không phải sữa tươi
Theo các chuyên gia, thị trường sữa tươi của VN khá đặc thù. Hiện có 3 loại sữa nước đang được nhiều người tiêu dùng hiểu là “sữa tươi” nhưng được chế biến theo 3 cách, với nguyên liệu rất khác nhau. Sữa tươi 100%, sữa tươi pha với sữa bột và sữa bột pha hoàn toàn. Với loại thứ hai và thứ ba, các nước trên thế giới vẫn gọi là sữa bột hoàn nguyên.
Tuy nhiên, do không quy định rõ tỉ lệ sữa tươi nguyên liệu trên nhãn nên nhiều doanh nghiệp “tận dụng” nhãn hiệu sữa tiệt trùng, trong khi sữa tiệt trùng và sữa thanh trùng hiện nay có nhiều người tiêu dùng không phân biệt được.
Sữa thanh trùng là sữa tươi 100% được thanh trùng và hạn sử dụng ngắn từ 3-4 ngày. Còn sữa tiệt trùng, thành phần bao gồm sữa tươi và thực chất có sữa bột pha lại. Trao đổi với Tuổi Trẻ, một chuyên gia về thực phẩm cho rằng cách gọi sản phẩm là “sữa tiệt trùng” có thể gây những hiểu lầm, vì cách gọi gần giống như “sữa thanh trùng” - sản phẩm 100% sữa tươi.
Giải thích về việc dự tính bỏ tên sản phẩm “sữa tiệt trùng”, ông Nguyễn Thanh Phong cho biết: quy chuẩn sữa dạng lỏng hiện hành ban hành năm 2010, bảy năm đã qua và cần có những thay đổi để phù hợp quy chuẩn tương tự của quốc tế.
Ông Phong cho hay sau phiên họp với các nhà sản xuất, Hiệp hội Sữa VN, các chuyên gia cuối tuần trước, có thể tuần tới Bộ Y tế sẽ ban hành quy chuẩn VN về sữa dạng lỏng mới, trong đó chia ra sản phẩm sữa tươi là 100% sữa tươi như hiện nay, còn tên gọi sữa tiệt trùng sẽ loại bỏ để thay bằng sữa hoàn nguyên và sữa hỗn hợp.
Trong khi đó, theo thống kê năm 2014 của Tổng cục Thống kê, có tới hơn 70% số lượng sữa nước trên thị trường ở VN là sữa hoàn nguyên, phần còn lại là sữa tươi từ các vùng nguyên liệu của các công ty trong nước.
Ủy ban Khoa học - công nghệ và môi trường Quốc hội cũng từng cho rằng lượng sữa tươi nguyên liệu còn thiếu, trong khi cách ghi nhãn sản phẩm hiện nay khiến người tiêu dùng dễ nhầm lẫn một số sản phẩm sữa hoàn nguyên với sữa tươi, ảnh hưởng đến quyền được minh bạch thông tin, người dùng thiếu cơ sở lựa chọn đúng sản phẩm.
Doanh nghiệp chưa thông
Tuy nhiên theo thông tin của Tuổi Trẻ, một nhà sản xuất sản phẩm sữa tươi vẫn chưa đồng thuận với cách phân chia mới của Bộ Y tế.
Thực ra, từ lâu đã có cuộc tranh cãi kéo dài giữa các nhà sản xuất sữa dạng lỏng ở VN. Trong đó có hai phe chính: phe sữa tươi và phe nhập khẩu sữa bột về chế biến thành sữa dạng lỏng.
Bất phân thắng bại nên Bộ Y tế từng có văn bản đề nghị Thủ tướng phân xử. Nhưng đề nghị này đã được hoàn trả về Bộ Y tế vì việc xây dựng quy chuẩn hoàn toàn nằm trong thẩm quyền của Bộ Y tế.
Theo ông Nguyễn Thanh Phong, việc phân chia tên gọi sữa dạng lỏng tới đây phải đáp ứng các yêu cầu về bảo vệ người tiêu dùng và phát triển sản xuất.
Người tiêu dùng cần được hiểu đúng về sản phẩm nhưng cũng cần tránh thay tên gọi khiến doanh nghiệp tốn kém và có nguy cơ bị ế hàng vì người tiêu dùng e ngại.
Tuy nhiên, giám đốc kinh doanh một công ty sữa trong nước cho biết nếu quy định này có hiệu lực, doanh nghiệp phải xem như làm lại nhận diện thương hiệu từ đầu cho không ít sản phẩm sữa nước, khá vất vả.
“Việc này cũng giống như đổi tên họ lại cho sản phẩm, doanh nghiệp phải tiến hành công bố lại sản phẩm, in ấn, thiết kế, thậm chí các tên sản phẩm trên trang web cũng phải thay đổi, rất nhọc” - vị này cho biết. Nhưng đáng lo nhất là làm sao thuyết phục được người tiêu dùng.
“Ngày trước, khi cơ quan quản lý bắt buộc sữa bột phải bổ sung thêm từ “thực phẩm bổ sung” trên bao bì, thị trường đã bị chững lại rất nhiều” - ông cho biết thêm (Tuổi trẻ, trang 2).
