.jpg)
Muỗi Aedes là trung gian gây bệnh
Bệnh Chikungunya là bệnh truyền nhiễm do vi rút Chikungunya (CHIKV) gây ra, bệnh không lây trực tiếp từ người sang người mà lây truyền qua trung gian là muỗi Aedes (cùng loại muỗi vằn truyền bệnh sốt xuất huyết).Muỗi chủ yếu đốt vào ban ngày và có thể đạt đỉnh điểm hoạt động vào sáng sớm và chiều muộn.
Các triệu chứng của Chikungunia xuất hiện từ 4 đến 8 ngày (dao động từ 2 đến 12 ngày) sau khi bị muỗi nhiễm bệnh đốt. Hầu hết các triệu chứng thường tự khỏi trong vòng từ 2 đến 7 ngày. Bệnh có triệu chứng đặc trưng: sốt khởi phát đột ngột trên 38,5 độ C, kèm theo đau khớp/viêm khớp nặng . Các triệu chứng phổ biến khác bao gồm cứng khớp, viêm khớp, đau đầu, mệt mỏi và phát ban. Đau khớp thường gây suy nhược và thường kéo dài vài ngày hoặc lâu hơn.
Nhóm bệnh nhân có nguy cơ mắc bệnh nặng hơn, bao gồm trẻ sơ sinh bị mắc bệnh khi sinh từ mẹ bị mắc bệnh hoặc bị mắc bệnh trong những tuần sau sinh,người lớn có bệnh lý nền. Khi đã khỏi bệnh, có khả năng miễn dịch với Chikungunya. Hiện không có thuốc kháng vi-rút đặc hiệu để điều trị bệnh Chikungunya. Việc điều trị chủ yếu nhằm giảm các triệu chứng, bao gồm thuốc giảm đau khớp và thuốc hạ sốt.
Theo Tổ chức Y tế thế giới, hiện nay không có thuốc kháng vi-rút đặc hiệu nào cho nhiễm CHIKV, việc điều trị bệnh Chikungunya tập trung hạ sốt và thuốc giảm đau, uống nhiều nước và nghỉ ngơi toàn thân. Hiện tại có hai loại vắc-xin Chikungunya đã được cơ quan quản lý Thuốc và thực phẩm Hoa Kỳ phê duyệt.
Xu hướng gia tăng tại một số quốc gia trong khu vực và các hoạt động phòng, chống bệnh truyền nhiễm Chikungunya tại Việt Nam
Theo báo cáo của Trung tâm kiểm soát bệnh tật tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc, đợt bùng phát Chikungunya tỉnh Quảng Đông đã ghi nhận hơn 4.800 ca mắc bệnh Chikungunyatrong nửa đầu năm 2025, đây là đợt bùng phát dịch lớn nhất từ trước đến nay tại khu vực này. Tất cả các trường hợp được báo cáo đều ở mức độ nhẹ, không có trường hợp nghiêm trọng hoặc tử vong được báo cáo. Tại Singapore, báo cáo ghi nhận từ đầu năm đến ngày 2/8 đã có 17 ca mắc sốt do virus Chikungunya, nhiều hơn gấp đôi so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó ít nhất 13 trường hợp từng đi tới những vùng đang bùng phát dịch ở nước ngoài.
Tại Việt Nam, từ đầu năm đến ngày 8/8/2025 chưa ghi nhận báo cáo trường hợp bệnh Chikungunya từ các địa phương. Tuy nhiên do muỗi Aedes là véc tơ truyền bệnh đang vào thời kỳ có mật độ cao điểm tại nhiều địa phương, ngoài ra thời điểm mùa hè Việt Nam đón nhiều khách du lịch quốc tế nên Việt Nam tiềm ẩn nhiều nguy cơ bị bệnh Chikungunya xâm nhập và lây lan nhanh trong cộng đồng dân cư. Ngay khi có thông tin ghi nhận sự gia tăng nhanh những ca bệnh tại Trung Quốc, Bộ Y tế đã chủ động chỉ đạo các Viện Vệ sinh dịch tễ/ Pasteur, Sở Y tế các tỉnh, thành phố, các Bệnh viện Trung ương trực thuộc Bộ Y tế triển khai các biện pháp sẵn sàng đáp ứng với dịch bệnh, đồng thời liên tục cập nhật tình hình dịch bệnh từ nhiều nguồn thông tin. Cụ thể như sau:
Liên hệ với Tổ chức Y tế Thế giới và Viện để cập nhật, trao đổi thông tin về tình hình dịch bệnh nhằm báo cáo Lãnh đạo Bộ, cung cấp thông tin đến các cơ quan truyền thông, người dân.
Bộ Y tế đã có văn bản gửi Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương về tăng cường giám sát bệnh Chikungunya; chỉ đạo các Trung tâm Kiểm dịch y tế quốc tế các tỉnh, thành phố/Trung tâm Kiểm soát bệnh tật các tỉnh, thành phố có hoạt động kiểm dịch y tế tăng cường phòng chống dịch bệnh Chikungunya; cập nhật báo cáo ca bệnh Chikungunya trên Hệ thống quản lý giám sát bệnh truyền nhiễm - Thông tư số 54/2015/TT-BYT; chỉ đạo các Viện, Bệnh viện báo cáo kết quả các số liệu giám sát, xét nghiệm, các nghiên cứu và hoạt động liên quan về phòng chống Chikungunya đồng thời tham mưu Bộ Y tế các hoạt động phòng chống trên cả nước.
Tổ chức đoàn công tác đi kiểm tra, chỉ đạo, giám sát tỉnh có cửa khẩu với khu vực đang ghi nhận ca bệnh gia tăng ở Trung Quốc do Lãnh đạo Cục Phòng bệnh làm trưởng đoàn.
Chỉ đạo các địa phương lồng ghép nội dung phòng chống Chikungunya vào các chiến dịch truyền thông, vệ sinh môi trường, diệt lăng quăng (bọ gậy) phòng chống sốt xuất huyết cao điểmtừ nay đến hết năm 2025.
Theo dõi chặt chẽ và cập nhật thông tin hàng ngày diễn biến tình hình dịch bệnh, báo cáo kịp thời Lãnh đạo Bộ, Chính phủ khi có tình huống bất thường xảy ra, cung cấp thông tin cho các báo, đài và đăng thông tin trên website của Bộ Y tế, Cục Y tế dự phòng; điều chỉnh các biện pháp phòng chống dịch kịp thời.
Ngoài ra, để chủ động và tăng cường công tác phòng chống dịch Chikungunia trong thời gian tới, Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế đề xuất các biện pháp cần triển khai trong thời gian tới. Cụ thể như sau:
Cục Phòng bệnh: Theo dõi chặt chẽ tình hình dịch bệnh và chỉ đạo các tỉnh, thành phố tăng cường công tác phòng chống dịch bệnh. Chỉ đạo các địa phương tuyên truyền lồng ghép hoạt động tuyên truyền, phòng chống phối hợp với chiến dịch diệt bọ gậy, lăng quăng phòng chống sốt xuất huyết; tuyên truyền vận động người dân tham gia chống dịch nhằm giảm dụng cụ chứa nước không cần thiết, lật úp, thu gom loại bỏ dụng cụ phế thải quanh nhà; Tổ chức họp đánh giá nguy cơ dịch bệnh lây truyền vào Việt Nam với sự tham gia của các chuyên gia quốc tế (WHO, CDC Hoa Kỳ) và chuyên gia trong nước để kịp thời đề xuất các hoạt động phòng, chống dịch phù hợp.; Tăng cường đi kiểm tra, chỉ đạo, giám sát tại cửa khẩu và các khu vực có nguy cơ cao xâm nhập vào Việt Nam; Chỉ đạo các địa phương chuẩn bị đầy đủ vật tư, máy, hóa chất, trang thiết bị đáp ứng đủ theo nhu cầu phòng chống dịch, điều trị cấp cứu bệnh nhân.
Cục Quản lý Khám, chữa bệnh: Tiếp tục hoàn thiện hướng dẫn chuyên môn và tổ chức tập huấn cho cán bộ y tế các tuyến.Chỉ đạo các địa phương chuẩn bị đầy đủ thuốc, máy móc, thiết bị, vật tư điều trị cấp cứu bệnh nhân.
Các Viện Vệ sinh dịch tễ/Pasteur, các Bệnh viện tuyến Trung ương: Phối hợp với các tỉnh tập trung giám sát chặt chẽ tình hình dịch bệnh và tăng cường chỉ đạo công tác phòng chống dịch bệnh Chikungunya trên địa bàn phụ trách, đặc biệt đối với các tỉnh có biên giới giáp với vùng đang ghi nhận ca bệnh gia tăng tại Trung Quốc; Hướng dẫn chuyên môn, kỹ thuật cho các địa phương trong công tác giám sát, điều trị bệnh nhân, giám sát véc tơ, xử lý triệt để ổ dịch. Tổ chức các đoàn kiểm tra, giám sát, hỗ trợ các điểm nóng, nguy cơ bùng phát dịch; Báo cáo kết quả các số liệu giám sát, xét nghiệm, các nghiên cứu và hoạt động liên quan về phòng chống Chikungunya đồng thời đề xuất các biện pháp phòng, chống phù hợp, hiệu quả.
Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế đề nghị Sở Y tế các tỉnh, thành phố: Tăng cường giám sát dịch ngay tại cửa khẩu, tại các cơ sở y tế và cộng đồng nhằm phát hiện sớm ca bệnh nghi ngờ, đặc biệt tại những khu vực có người trở về từ vùng có dịch. Khi phát hiện trường hợp nghi ngờ, cần tiến hành lấy mẫu bệnh phẩm để chẩn đoán xác định kịp thời; Tổ chức điều tra, xử lý triệt để các ổ dịch, không để lây lan, giám sát muỗi, véc tơ truyền bệnh tại các khu vực cửa khẩu và tại cộng đồng theo hướng dẫn của Bộ Y tế; Chỉ đạo các cơ sở khám, chữa bệnh tổ chức tốt việc thu dung điều trị bệnh nhân, khai thác tiền sử bệnh, khám và điều trị kịp thời; đồng thời có kế hoạch phân cấp chuyên môn, tránh tình trạng quá tải bệnh viện; Triển khai công tác phòng chống dịch bệnh Chikungunya kết hợp với phòng chống sốt xuất huyết thông qua chiến dịch diệt lăng quăng/bọ gậy, đảm bảo tất cả các hộ gia đình tại vùng có dịch và có nguy cơ phải được kiểm tra, giám sát các bể, dụng cụ chứa nước, các vật dụng, đồ phế thải, nơi sinh sản của muỗi để tiến hành các hình thức tiêu diệt bọ gậy; Khuyến cáo các cơ sở lưu trú, nhà hàng, điểm thăm quan du lịch cần thường xuyên diệt muỗi, lăng quăng, bọ gậy để chủ động phòng ngừa lây truyền bệnh Chikungunya và sốt xuất huyết; Đẩy mạnh công tác truyền thông, giáo dục sức khỏe trên các phương tiện thông tin đại chúng. Nội dung truyền thông cần tập trung vào đặc điểm bệnh Chikungunya, triệu chứng điển hình, đường lây truyền và các biện pháp phòng chống để người dân chủ động thực hiện các biện pháp phòng chống và kịp thời đến cơ sở y tế để được khám, tư vấn và điều trị đúng hướng dẫn; Rà soát, chuẩn bị đầy đủ nhân lực, thuốc, vật tư, trang thiết bị và hóa chất phòng chống dịch, đảm bảo khả năng ứng phó kịp thời khi dịch xảy ra; Thành lập các đoàn kiểm tra giám sát phòng chống dịch trên địa bàn, đặc biệt tại các khu vực có nguy cơ cao; Báo cáo kịp thời tình hình dịch bệnh về Bộ Y tế (Cục Phòng bệnh) theo Hệ thống quản lý giám sát bệnh truyền nhiễm theo quy định tại Thông tư số 54/2015/TT-BYT ngày 28/12/2015 của Bộ Y tế về hướng dẫn chế độ thông tin báo cáo và khai báo bệnh, dịch bệnh truyền nhiễm.
Khuyến cáo phòng chống bệnh Chikungunya
Để chủ động phòng, chống bệnh Chikungunya, Bộ Y tế khuyến cáo mạnh mẽ người dân thực hiện các biện pháp phòng bệnh sau:
Đối với người về từ các quốc gia, khu vực đang có sự gia tăng dịch bệnh Chikungunya cần chủ động theo dõi sức khỏe trong vòng 12 ngày. Nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường về sức khỏe (như sốt cao đột ngột, đau khớp, nổi ban …) cần đến ngay cơ sở y tế để được khám, tư vấn và điều trị kịp thời.
Đối với người dân tại các hộ gia đình, khu dân cư, cần thực hiện tốt các nội dung sau: Đậy kín tất cả các dụng cụ chứa nước để muỗi không vào đẻ trứng. Hàng tuần thực hiện các biện pháp diệt loăng quăng/bọ gậy bằng cách thả cá vào dụng cụ chứa nước lớn; thau rửa dụng cụ chứa nước vừa và nhỏ, lật úp các dụng cụ không chứa nước; thay nước bình hoa/bình bông; bỏ muối hoặc dầu hoặc hóa chất diệt ấu trùng vào bát nước kê chân chạn. Hàng tuần loại bỏ các vật liệu phế thải, các hốc nước tự nhiên không cho muỗi đẻ trứng như chai, lọ, mảnh chai, vỏ dừa, mảnh lu vỡ, lốp/vỏ xe cũ, hốc tre, bẹ lá... Ngủ màn, mặc quần áo dài phòng muỗi đốt ngay cả ban ngày. Tích cực phối hợp với ngành y tế trong các đợt phun hóa chất phòng, chống dịch. Khi bị sốt đến ngay cơ sở y tế để được khám và tư vấn điều trị. Không tự ý điều trị tại nhà.
Đối với người dân khi đi du lịch, công tác tại các vùng bệnh Chikungunya đang tăng cao cần chủ động phòng ngừa tránh muỗi đốt. Chủ động theo dõi sức khỏe và thông báo cho cơ quan y tế khi có triệu chứng giống Chikungunya.
