Giải pháp căn cơ để phòng, chống bệnh tay chân miệng

Tay chân miệng là gánh nặng và thách thức
    Phó Giáo sư, Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Vũ Trung, Viện trưởng Viện Pasteur Thành phố Hồ Chí Minh nhận định, bệnh tay chân miệng (TCM) là bệnh có khả năng truyền nhiễm cao, chủ yếu ảnh hưởng đến trẻ nhỏ và vẫn là một thách thức lớn đối với y tế công cộng tại Việt Nam. Những ca nặng, đặc biệt là các trường hợp liên quan đến EV71, thường dẫn đến biến chứng thần kinh, nhập viện và tử vong.  
    Đợt bùng phát lớn nhất của bệnh TCM gần đây vào năm 2023 cho thấy gánh nặng dai dẳng của bệnh này. Do đó, Viện trưởng Viện Pasteur TP.HCM nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng các chiến lược rõ ràng để đối phó với bệnh TCM, đồng thời kêu gọi các giải pháp phòng ngừa hiệu quả hơn.   

    Theo TS. Trần Đại Quang, Phó Trưởng Phòng Kiểm soát Bệnh Truyền nhiễm, Cục Y tế Dự phòng (Bộ Y tế), Virus gây bệnh TCM thuộc nhóm virus đường ruột, trong đó Coxackievirus A16 (CV A16) và Enterovirus 71 (EV71) là hai chủng phổ biến nhất. Đặc biệt, EV71 thường gây các biến chứng nặng và có thể dẫn đến tử vong. 
    Theo số liệu, năm 2024, cả nước ghi nhận 76.371 ca mắc, giảm 55,8% so với năm 2023. Tuy nhiên, bệnh vẫn có nguy cơ bùng phát thành dịch vào các giai đoạn cao điểm (tháng 5-6 và tháng 9-10), nhất là trong điều kiện khí hậu nóng ẩm, mưa nhiều. Các nghiên cứu cho thấy, số ca mắc tăng 7% khi nhiệt độ vượt 26°C và tăng 3,1% khi độ ẩm trên 76%. Mặc dù số ca mắc giảm, nguy cơ bệnh TCM bùng phát vẫn cao do nhiều yếu tố như toàn cầu hóa, gia tăng giao thương và du lịch, cùng tâm lý chủ quan trong phòng bệnh cá nhân. 
    TS. Trần Đại Quang cho rằng, hiện nay, bệnh TCM vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, và vaccine phòng bệnh dù đã được nghiên cứu nhưng chưa phổ biến. Trong bối cảnh giao thương, du lịch quốc tế phát triển mạnh, nguy cơ lây lan bệnh càng gia tăng. Đồng thời, tâm lý chủ quan trong phòng bệnh cá nhân và vệ sinh môi trường cũng là một trong những yếu tố khiến bệnh khó kiểm soát triệt để.
    Chia sẻ về gánh nặng, thách thức trong điều trị bệnh TCM, Phó giáo sư, Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Thanh Hùng, Giám đốc Bệnh viện Nhi đồng 1 cho biết, là bệnh viện nhi đồng tuyến cuối khu vực phía Nam, hàng năm đơn vị này tiếp nhận hàng ngàn ca mắc TCM. Đặc biệt ở những đợt dịch bệnh bùng phát mạnh, bệnh viện này thường rơi vào tình trạng quá tải. Thống kê chung tại khu vực phía Nam, năm 2023 có tỷ lệ mắc mới là 229/100.000 dân, tỷ lệ bệnh nặng trung bình chiếm 23%. Đáng chú ý, 80% ca bệnh nặng đều do chủng virus EV71 gây ra.   
    “Nhiễm EV71 là yếu tố nguy cơ gây bệnh nặng và tử vong, các trận dịch lớn từ trước đến nay đều có liên quan đến EV71, đặc biệt là phân nhóm C4 và B5”, bác sĩ Hùng đưa ra nhận định.   
    Không chỉ gây ra gánh nặng bệnh tật với nguy cơ tử vong, bệnh TCM còn gây ra gánh nặng về kinh tế. Trung bình chi phí điều trị một ca bệnh là 400 USD, với các trường hợp nặng, chi phí này có thể tăng lên gấp 5 lần.   
    “Việc điều trị hiện nay vẫn chủ yếu dựa triệu chứng, chúng ta kỳ vọng vào các giải pháp chiến lược để giảm thiểu tác động của các đợt bùng phát, trong đó quan trọng là các giải pháp ngăn chặn EV71”. 
Vaccine là giải pháp căn cơ   
    Tại Hội thảo, ThS. Nguyễn Trọng Toàn, Phó Giám đốc Trung tâm thử nghiệm lâm sàng, Viện Pasteur TP.HCM cho biết, từ năm 2019, Viện Pasteur đã phối hợp cùng Công ty Medigen Vaccine Biologics Corp. (MVC) nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3 vaccine EV71 tại Việt Nam.   
    Trước đó, MCV đã triển khai nghiên cứu giai đoạn 1 và giai đoạn 2 tại Đài Loan từ năm 2013. Đến tháng 9/2022, kết quả nghiên cứu cho thấy, với 2 liều vaccine cách nhau 56 ngày, vaccine có khả năng bảo vệ lên đến 98,6%, vaccine cũng đạt mức an toàn với những phản ứng bất lợi không đáng kể như đau tại chỗ tiêm, sốt từ mức độ nhẹ đến trung bình. Đáng chú ý, vaccine này cũng cho miễn dịch và bảo vệ chéo với các kiểu gen EV71 khác đang lưu hành tại Việt Nam và duy trì miễn dịch đến 5 năm. Kết quả này đã được công bố trên tạp chí The Lancet, một tạp chí y khoa quốc tế uy tín. 
    Tại Đài Loan, theo TS. Yhu Chering Huang, cựu Chủ tịch Hiệp hội Bệnh Nhiễm trùng Nhi khoa Đài Loan, vaccine EV71 đã được cấp phép từ năm 2023 và đến nay đã triển khai tiêm cho hơn 250.000 trẻ em.

    Tại Hội thảo, các chuyên gia cũng cho rằng vaccine đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa bệnh TCM, đặc biệt với tác động nghiêm trọng ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, đồng thời giảm bớt gánh nặng cho bệnh viện.   
    GS.TS. Phan Trọng Lân, Viện trưởng Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương nhấn mạnh sự cần thiết của vaccine để đối phó với gánh nặng lặp đi lặp lại đối với hệ thống y tế. Các chuyên gia trong hội thảo nhất trí về tầm quan trọng của việc sớm triển khai và đảm bảo khả năng tiếp cận vaccine để bảo vệ trẻ em trong những năm đầu đời, khi chúng dễ bị tổn thương nhất.   
    Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Kim Tiến, Nguyên Bộ trưởng Bộ Y tế cho rằng, việc đưa vaccine EV71 vào Việt Nam không chỉ là một biện pháp phòng ngừa mà còn là cứu cánh cho trẻ em và là bước tiến quan trọng trong việc củng cố hệ thống y tế công cộng.

Quang Tuyến