Hiện vật Y học cổ truyền - Gắn bó, nhân văn và đầy sáng tạo
Trong không gian trưng bày của mình, Học viện Y - Dược học cổ truyền Việt Nam mang đến những hiện vật tiêu biểu, đơn sơ nhưng giàu giá trị biểu tượng, góp phần tái hiện một phần lịch sử hào hùng của y học cổ truyền dân tộc.
- Ở vị trí trang trọng của Gian triển lãm là tượng Đại danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác, bậc thầy y học cổ truyền, tác giả của bộ y thư đồ sộ Hải Thượng y tông tâm lĩnh. Bức tượng không chỉ thể hiện vẻ uy nghi mà còn toát lên tinh thần từ bi, nhân đạo giá trị cốt lõi của người thầy thuốc. Việc ông được UNESCO vinh danh là Danh nhân Văn hóa Thế giới vào năm 2023 càng khẳng định tầm vóc trí tuệ và nhân cách của ông với nhân loại.
- Các tài liệu cổ như “Bảo anh lương phương - 1455” của Lưỡng Quốc Trạng nguyên Nguyễn Trực về phương thuốc hay, kinh nghiệm chữa bệnh, đề cao y đức; “Y học yếu giải” của Chu Văn A; “Nam dược thần hiệu” của Đại danh y Tuệ Tĩnh, bộ y thư quý báu về dược tính thuốc Nam, phản ánh triết lý “Nam dược trị nam nhân”… Đây không chỉ là kho tri thức y học, mà còn là di sản tinh thần thể hiện bản sắc, tư duy độc lập và tinh thần nhân văn của người Việt.
- Bộ kim mãng châm kỷ vật của GS Nguyễn Tài Thu, phương pháp đã ứng dụng hơn 50 năm, hiệu quả trong châm tê phẫu thuật, điều trị đau, phục hồi chức năng và cai nghiện, đánh dấu sự phát triển vượt bậc của châm cứu Việt Nam, đưa phương pháp này vươn ra thế giới.
- Bộ mồi ngải và ống giác tre thể hiện phương pháp chữa bệnh không dùng thuốc, từng cứu giúp hàng ngàn chiến sĩ trong kháng chiến.
- Máy điện châm (1982) thiết bị do Bệnh viện Châm cứu Trung ương sản xuất, một trong những thiết bị y học hiện đại đầu tiên của Việt Nam, mở ra hướng đi mới trong kết hợp y học truyền thống và hiện đại. Đến nay đã có 8 thế hệ cải tiến, ứng dụng rộng rãi trong điều trị thần kinh, liệt, phục hồi chức năng, khẳng định năng lực đổi mới của ngành.
- Bộ dụng cụ bào chế thuốc của Trường Tuệ Tĩnh thể hiện công tác đào tạo lương y giữa thời chiến, nơi “cây nhà lá vườn” trở thành vũ khí sinh học cứu người.
- “Toa căn bản” bài thuốc Đông - Tây y kết hợp do lương y Võ Tuấn Hưng khởi xướng, được Ban Quân dân y Nam Bộ nghiên cứu, hoàn thiện. Công thức “Giải độc - Kích thích - Điều hòa” linh hoạt gia giảm, biểu tượng của sự kết hợp Đông - Tây y trong kháng chiến.
Nguồn tài nguyên dược liệu - Di sản thiên nhiên và trí tuệ của dân tộc
Việt Nam là một trong những quốc gia có hệ sinh thái thực vật phong phú với hơn 5.000 loài cây thuốc đã được ghi nhận. Qua hàng nghìn năm, cộng đồng các dân tộc trên khắp mọi miền đất nước đã chắt lọc và tích lũy được kho tàng tri thức đồ sộ trong việc sử dụng cây thuốc để phòng bệnh, chữa bệnh và chăm sóc sức khỏe. Đây không chỉ là một phần của văn hóa dân tộc, mà còn là nền tảng quý giá cho sự phát triển bền vững của ngành dược liệu Việt Nam trong tương lai.
.jpg)
Tham gia triển lãm, Viện Dược liệu mang đến bộ sưu tập đặc biệt về các loài Sâm thuộc chi Panax (Nhân sâm) quý hiếm như: Sâm Ngọc Linh, Sâm Lai Châu, Tam thất hoang,… Những loài này không chỉ có giá trị y học cao mà còn là nguồn tài nguyên kinh tế quan trọng, được thế giới quan tâm và đánh giá cao. Đặc biệt, mẫu Sâm Ngọc Linh 38 năm tuổi mọc tự nhiên tại núi Ngọc Linh là một trong những hiện vật tiêu biểu nhất, được bảo quản bằng dung dịch đặc biệt để giữ nguyên hình dạng và màu sắc - thể hiện nỗ lực bảo tồn và nhận diện chính xác các loài dược liệu quý đang có nguy cơ bị mai một.
Bên cạnh đó, các cây thuốc quen thuộc, gần gũi trong đời sống người dân như: Xuyên tâm liên, Nhân trần, Khổ sâm, Đinh lăng… cũng được trưng bày nhằm tôn vinh giá trị của những bài thuốc dân gian đã và đang góp phần chăm sóc sức khỏe nhân dân qua nhiều thế hệ.
Điểm nổi bật trong không gian trưng bày là việc ứng dụng công nghệ mã QR cho tất cả các mẫu vật giúp người xem tiếp cận nhanh chóng các thông tin khoa học chuẩn xác, rõ ràng, từ đặc điểm thực vật đến công dụng và phương pháp sử dụng. Đây là bước tiến thể hiện sự kết hợp giữa truyền thống và hiện đại trong bảo tồn và phát huy giá trị dược liệu.
Ngoài các mẫu vật, Viện Dược liệu cũng giới thiệu các đầu sách chuyên sâu, trong đó có: Danh lục cây thuốc Việt Nam, Atlas cây thuốc, Kỹ thuật trồng cây thuốc theo GACP-WHO,... Những tài liệu này không chỉ cung cấp kiến thức khoa học mà còn là nguồn tư liệu quý cho công tác nghiên cứu, đào tạo và ứng dụng trong chăm sóc sức khỏe.
Vắc xin - Thành quả khoa học và niềm tự hào quốc gia
Tại gian trưng bày “Y tế Việt Nam - hành trình 80 năm vì sức khỏe Nhân dân”, những hiện vật được Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương phối hợp với các đơn vị sản xuất vắc xin trong nước mang đến không chỉ là sản phẩm khoa học mà còn là minh chứng sống động cho chặng đường đầy tự hào của ngành y tế Việt Nam trong công tác nghiên cứu, sản xuất và ứng dụng vắc xin, một trong những thành tựu nổi bật nhất của nền y học nước nhà.
Trải qua hơn 40 năm, kể từ khi Chương trình Tiêm chủng mở rộng được triển khai vào năm 1985, Việt Nam đã chủ động sản xuất được 12/14 loại vắc xin quan trọng, góp phần bảo vệ hàng triệu trẻ em và phụ nữ khỏi những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như: bại liệt, lao, bạch hầu, uốn ván, ho gà.... Những loại vắc xin này, được phát triển trong điều kiện còn nhiều khó khăn, đã trở thành tấm lá chắn y tế vững chắc cho cộng đồng. Đặc biệt, việc thanh toán bệnh bại liệt (năm 2000) và loại trừ uốn ván sơ sinh (năm 2005) là những dấu mốc chứng minh năng lực và tầm vóc của ngành y tế Việt Nam.
Không gian trưng bày còn giới thiệu các tư liệu quý, hình ảnh lịch sử, chứng nhận quốc tế, nhằm truyền tải thông điệp về lòng biết ơn và niềm tự hào với những đóng góp thầm lặng nhưng vĩ đại của các thầy thuốc, nhà khoa học Việt Nam, đặc biệt trong thời chiến và những năm đầu dựng nước.
Gian trưng bày “Y tế Việt Nam - hành trình 80 năm vì sức khỏe Nhân dân” không chỉ là dịp để tôn vinh những thành tựu nổi bật của ngành y tế Việt Nam, mà còn là hành trình ngược dòng thời gian để nhìn lại những đóng góp thầm lặng mà bền bỉ của biết bao thế hệ thầy thuốc. Mỗi hiện vật được trưng bày như cây thuốc, sách cổ, dụng cụ y học truyền thống cho đến các loại vắc xin hiện đại… đều là chứng nhân sống động, ghi dấu một chặng đường phát triển đầy gian nan nhưng cũng rực rỡ. Triển lãm đã góp phần lan tỏa tinh thần nhân văn, sáng tạo và sự kiên cường của các thế hệ ngành y; khơi dậy niềm tự hào, ý thức giữ gìn và phát huy giá trị của y học dân tộc trong thế hệ trẻ. Đó cũng là lời khẳng định mạnh mẽ về vị thế, bản sắc và tiềm năng phát triển của nền y học Việt Nam trong thời kỳ kiến tạo và phát triển.
Phúc Trí thực hiện
