Trong thời đại số hóa hiện nay, không gian mạng đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống xã hội. Tuy nhiên, bên cạnh những giá trị tích cực, không gian mạng và đời sống thực cũng đang đối mặt với những biểu hiện lệch lạc, lệch chuẩn. Những hành vi này không chỉ làm xói mòn các giá trị đạo đức truyền thống, mà còn đe dọa sự ổn định và phát triển bền vững của cộng đồng.
Những biểu hiện lệch lạc, lệch chuẩn hiện nay không còn là những hành vi cá biệt hay những “hạt sạn” nhỏ lẻ. Chúng đã trở thành một vấn nạn phổ biến, len lỏi vào mọi ngóc ngách của đời sống xã hội và bùng phát mạnh mẽ trên không gian mạng. Điều đáng lo ngại hơn cả hành vi của những kẻ xấu, những kẻ vi phạm pháp luật, chính là “sự im lặng của những người tốt”. Khi những người có lương tri, có đạo đức chọn cách im lặng, nhân nhượng, thỏa hiệp hoặc sợ hãi trước cái ác, cái xấu, điều đó đồng nghĩa với việc chúng ta đang vô tình tạo điều kiện cho chúng tồn tại và phát triển. Sự im lặng này không chỉ làm suy yếu sức mạnh đấu tranh của cộng đồng mà còn bào mòn niềm tin, khiến các giá trị chuẩn mực dần bị lu mờ, thậm chí bị đảo lộn.
Vì lẽ đó, việc nhận diện một cách rõ ràng, phê phán một cách thẳng thắn và sắc sảo các biểu hiện “lệch lạc, lệch chuẩn” là một nhiệm vụ cấp bách. Đây là bước đi đầu tiên và căn cốt để chúng ta có thể đấu tranh, đẩy lùi và loại bỏ những yếu tố tiêu cực, bảo vệ nền tảng đạo đức, văn hóa xã hội, từ đó giữ gìn sự ổn định và thúc đẩy sự phát triển bền vững của đất nước.
Những biểu hiện của sự lệch lạc, “lệch chuẩn” đang len lỏi và bùng phát mạnh mẽ trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội Việt Nam, từ những hành vi ứng xử thường nhật đến những vấn đề phức tạp trên không gian mạng. Sự đa dạng và phổ biến của chúng cho thấy một thực trạng đáng báo động, đòi hỏi sự quan tâm và hành động cấp bách từ toàn xã hội.
Lệch chuẩn trong đời sống xã hội
Các hành vi lệch chuẩn trong đời sống xã hội biểu hiện rõ nét ở nhiều khía cạnh, từ đạo đức, lối sống, ứng xử công cộng đến hoạt động kinh doanh. Hiện nay, tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên là một vấn đề nhức nhối. Họ vi phạm kỷ cương phép nước, sa vào tham nhũng, chà đạp lên những giá trị và lợi ích quốc gia, dân tộc. Đặc biệt nghiêm trọng là ở thành phần trí thức có chức, có quyền, những người mà Đảng và nhân dân kỳ vọng, giao phó trọng trách. Do thiếu bản lĩnh, thiếu sự tu dưỡng và lòng tham vô đáy, họ đã đi ngược lại trách nhiệm và nghĩa vụ của mình, ngang nhiên tham ô, tham nhũng trên nỗi đau của người dân, gây hậu quả nghiêm trọng cho đất nước và làm giảm sút lòng tin của nhân dân đối với Đảng và chế độ. Mâu thuẫn lợi ích cá nhân đang dẫn đến sự rạn nứt trong nhiều gia đình. Các mối quan hệ cốt lõi như cha mẹ - con cái, vợ chồng, anh chị em bị lung lay bởi các tệ nạn xã hội. Bên cạnh đó, sự phát triển của công nghệ và truyền thông, dù mang lại nhiều tiện ích, đôi khi cũng làm thay đổi các kết nối xã hội truyền thống, dẫn đến tình trạng cô đơn ngay trong chính ngôi nhà của mình. Môi trường giáo dục, nơi ươm mầm tương lai, cũng không tránh khỏi những biểu hiện lệch chuẩn. Tình trạng xuống cấp trong văn hóa ứng xử giữa thầy - trò, thầy - phụ huynh, và trò - trò đang diễn ra. Các vấn đề như bạo lực học đường, gian lận thi cử (như “chạy điểm”, “chạy trường” để đạt được kết quả không đúng thực lực) không chỉ làm tổn hại uy tín của ngành giáo dục mà còn tác động xấu đến đạo đức xã hội, hình thành những tính cách lệch lạc và làm suy giảm niềm tin vào thế hệ tương lai. Một số văn nghệ sĩ, những người có vai trò định hình thẩm mỹ và giá trị văn hóa, cũng có hiện tượng xuống cấp về lối sống, đạo đức. Những hành vi này tạo ra hình ảnh phản cảm, gây bức xúc trong dư luận và làm mất niềm tin vào bản sắc văn hóa dân tộc. Một nữ livestream bán hàng trên TikTok đã trở nên nổi tiếng nhờ phong cách ăn mặc “thiếu vải” và những phát ngôn gây sốc. Dù bị cộng đồng chỉ trích vì hành vi không phù hợp với thuần phong mỹ tục, cô vẫn nhận được hàng ngàn lượt tương tác tích cực, trong khi những ý kiến phê phán lại bị cho là “ghen tị”. Điều này phản ánh một thực trạng đáng lo ngại: một bộ phận giới trẻ đang bị cuốn vào lối sống thực dụng, chạy theo danh vọng và tiền bạc mà bỏ qua các giá trị đạo đức cốt lõi.
Trong ứng xử công cộng những hành vi như tiểu tiện/đại tiện bừa bãi, hút thuốc lá ở nơi công cộng bị cấm, dán quảng cáo trái phép, nói tục, chửi thề, gây gổ đánh nhau nơi công cộng vẫn còn phổ biến, gây mất mỹ quan và trật tự xã hội. Nhiều người không tuân thủ quy định tại các địa điểm thờ cúng, di tích lịch sử như Phủ Tây Hồ, đặt tiền lễ sai vị trí, ăn mặc phản cảm (váy ngắn, quần soóc khi đi chùa), nói to hoặc dùng lời lẽ thô tục. Khi được nhắc nhở, họ thường phản ứng khó chịu hoặc dùng lời lẽ xúc phạm. Đáng báo động là những hành vi côn đồ, vi phạm pháp luật của một số cá nhân, thậm chí là công chức, viên chức. Ví dụ, một công chức đánh vị tiến sĩ già bị thương, hay một viên chức có hành vi côn đồ tại sân bay quốc tế Nội Bài. Những hành vi này, dù đôi khi là cá biệt, nhưng lại là dấu hiệu của sự xuống cấp trong văn hóa ứng xử, làm xói mòn các giá trị tinh thần. Vượt đèn đỏ, lạng lách, lấn làn là những hành vi vi phạm giao thông phổ biến, không chỉ gây mất trật tự mà còn tiềm ẩn nguy cơ tai nạn nghiêm trọng.
Trong kinh doanh hành vi thay đổi số liệu, báo cáo tài chính giả mạo, làm giả các giao dịch để tạo thông tin sai lệch về tình hình tài chính của doanh nghiệp là một ví dụ phổ biến về vi phạm đạo đức trong kinh doanh. Điều này không chỉ vi phạm pháp luật mà còn gây mất lòng tin từ các bên liên quan, ảnh hưởng đến sự ổn định và phát triển của doanh nghiệp. Nhiều doanh nghiệp đưa ra thông tin hoặc cam kết sai lệch, sử dụng quảng cáo gian dối, thông tin không chính xác hoặc giấu thông tin quan trọng nhằm lôi kéo, thuyết phục khách hàng mua hàng hoặc sử dụng dịch vụ. Hành vi này gây thiệt hại cho khách hàng, làm mất lòng tin và hủy hoại hình ảnh của doanh nghiệp. Sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng: Việc sao chép, làm giả hoặc bán hàng không đạt chuẩn là một hành vi vi phạm đạo đức nghiêm trọng, không chỉ lừa dối khách hàng mà còn gây thiệt hại cho người tiêu dùng và toàn ngành công nghiệp. Nó ảnh hưởng đến sự cạnh tranh công bằng và làm mất lòng tin của khách hàng đối với thương hiệu và sản phẩm. Các hành vi như trốn thuế, in, phát hành, mua bán trái phép hóa đơn, đầu cơ, thao túng thị trường chứng khoán cũng là những biểu hiện rõ rệt của sự lệch chuẩn trong kinh doanh, gây thiệt hại nghiêm trọng cho nền kinh tế và xã hội. Một số đối tượng lợi dụng sự lỏng lẻo trong thủ tục thành lập doanh nghiệp để tạo ra các công ty “ma”, cung cấp giấy tờ giả để giao dịch, hoặc giả mạo đại diện ngân hàng để chiếm đoạt tiền đặt cọc hoặc hàng hóa mà không thanh toán.
Lệch chuẩn trong giới trẻ một bộ phận không nhỏ thanh thiếu niên hiện nay có dấu hiệu phai nhạt lý tưởng, giảm sút niềm tin vào các tổ chức chính trị - xã hội như Đoàn, Đảng. Hiện tượng tôn thờ và làm theo những “thần tượng ngược chuẩn” đang phổ biến. Những “thần tượng” này không cần đẹp hay tài năng mà chỉ cần độc, lạ để nổi tiếng bằng mọi cách, mọi giá, khiến giới trẻ không phân biệt được đâu là giá trị chân chính, đích thực của nhân phẩm theo quy định của xã hội.
Lệch chuẩn trên không gian mạng
Không gian mạng, với sự phát triển bùng nổ của công nghệ thông tin và mạng xã hội, đã trở thành một môi trường mới cho các biểu hiện lệch chuẩn, thậm chí còn phức tạp và khó kiểm soát hơn so với đời sống thực.
Tin giả, hay “fake news”, là những thông tin bịa đặt, bóp méo sự thật, xuyên tạc vấn đề, “đổi trắng thay đen”, làm lẫn lộn đúng sai, thật giả, hoặc sử dụng một phần sự thật với dụng ý xấu để phân tích và định hướng dư luận bằng luận điệu sai trái, thù địch. Các đối tượng xấu lợi dụng các sự kiện thời sự phức tạp như tai nạn, thảm họa, các vấn đề chính trị, hay dịch bệnh để biến tấu và lan truyền tin giả, xuyên tạc chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước, Chính phủ, gây hoang mang, lo lắng trong cộng đồng mạng. Một số cá nhân, đặc biệt là người nổi tiếng, lợi dụng quyền tự do ngôn luận để có những phát ngôn lệch chuẩn, xuyên tạc sự thật lịch sử, bôi nhọ nhân cách và phẩm giá, tìm mọi cách “hạ thấp uy tín, bôi nhọ lãnh tụ”. Các thế lực thù địch lợi dụng mạng xã hội để tung những tin xuyên tạc, không đúng sự thật về Đảng, Nhà nước ta, gieo rắc hỗn loạn, chống phá sự nghiệp cách mạng. Hiện tượng “tha hóa”, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trên mạng xã hội là khi người dùng bị “dẫn dắt” một cách thái quá, dẫn đến có cái nhìn tiêu cực, quy mọi vấn đề, sự kiện, hiện tượng xã hội thành “màu xám”. Họ thường xuyên bình luận, tranh luận cực đoan, sao chép thông tin từ Google để thao túng dư luận. Nguy hiểm hơn, một số người còn tiếp tay đăng tải các bài viết xuyên tạc, cắt ghép clip với thái độ cực đoan, công kích tôn giáo, văn hóa, đạo đức xã hội và hệ thống pháp luật. Vụ việc liên quan đến bản đồ “đường lưỡi bò phi pháp” được một công ty tổ chức sự kiện đăng tải trên trang chủ vào năm 2023 là một minh chứng điển hình. Dù có thể xuất phát từ sự thiếu hiểu biết, nhưng hành động này đã gây ra làn sóng phẫn nộ trên mạng xã hội, làm tổn hại đến hình ảnh của sự kiện và khơi dậy những tranh cãi không đáng có về lòng yêu nước. Những thông tin sai lệch như vậy không chỉ gây nhiễu loạn thông tin mà còn làm suy giảm niềm tin của cộng đồng vào các giá trị lịch sử và văn hóa.
Việc chia sẻ rộng rãi các nội dung bạo lực, hình ảnh và video không phù hợp là một vấn đề đáng báo động. Các hành vi kích động, khuyến khích người khác thực hiện hành vi bạo lực cũng là một vấn đề nghiêm trọng. Bắt nạt trực tuyến là hành vi lặp đi lặp lại nhằm mục đích khiến những người bị nhắm mục tiêu sợ hãi, tức giận hoặc xấu hổ, diễn ra trên các phương tiện mạng xã hội, nền tảng nhắn tin, chơi game và điện thoại di động. Sử dụng ngôn ngữ thù địch, “chửi bới”, “ném đá hội đồng”, “bóc phốt” để tấn công cá nhân, gây tổn thương tâm lý nghiêm trọng cho nạn nhân. Xu hướng “chửi bới”, “theo đàn”, tấn công, “bóc phốt”, và “chửi để câu like/view” đã lấn át thông tin chính thống, tạo ra hình ảnh tiêu cực về an ninh, kinh tế, xã hội của đất nước.
Nhiều người dùng mạng xã hội, đặc biệt là người nổi tiếng, lợi dụng các nền tảng như Facebook, Instagram, TikTok, YouTube để tạo ra những bài viết, video, hoặc livestream với mục đích thu hút sự chú ý, tăng lượng tương tác, hoặc tạo dựng danh tiếng cá nhân mà không đặt trọng tâm vào những giá trị đạo đức và văn hóa xã hội. Hiện tượng “háo like, cuồng face”, muốn thỏa mãn “quyền lực ảo” trên mạng xã hội đã dẫn đến nhiều hành vi bất chấp chuẩn mực. Một số người nổi tiếng đã sử dụng không gian mạng để phát tán nhiều thông tin sai lệch, tạo nên tâm lý hoang mang, ngờ vực và chia rẽ nội bộ. Đáng lên án hơn, một số cá nhân, đặc biệt là người nổi tiếng, sau khi có được “danh tiếng” trên mạng xã hội, đã lợi dụng nó để quảng cáo sản phẩm sai sự thật hoặc “bóc phốt”, “hạ bệ” các thương hiệu, cơ sở du lịch, doanh nghiệp nhằm mục đích “tống tiền” khi họ gặp “sự cố truyền thông”. Vụ việc bà Nguyễn Phương Hằng vào năm 2022 là một trường hợp điển hình. Bà Hằng đã sử dụng các buổi livestream để phát ngôn bịa đặt, xúc phạm uy tín và danh dự của nhiều cá nhân, gây ảnh hưởng xấu đến an ninh trật tự xã hội. Hành vi này đã bị xử lý nghiêm minh theo Luật An ninh mạng năm 2018 và Nghị định 72/2013/NĐ-CP, nhưng điều đáng tiếc là một số người, bao gồm cả những cá nhân có học thức cao, đã tiếp tay hoặc ủng hộ hành vi sai trái này.
Vào năm 2023, một vụ việc gây tranh cãi trên mạng xã hội khi một nhóm người dùng liên tục công kích cá nhân một cô gái trẻ chỉ vì cô đăng tải hình ảnh vui chơi cùng gia đình. Những bình luận suy diễn lệch lạc, miệt thị ngoại hình và lối sống của cô đã khiến cô rơi vào trạng thái trầm cảm, thậm chí phải ngừng sử dụng mạng xã hội. Điều đáng buồn là những hành vi này không chỉ xuất phát từ sự thiếu hiểu biết mà còn từ tâm lý đám đông, nơi người ta dễ dàng tham gia vào “làn sóng phán xét” mà không cần kiểm chứng thông tin.
Trong đời thực, ngôn ngữ thô tục cũng len lỏi vào các phương tiện truyền thông đại chúng, từ phim ảnh đến các chương trình giải trí. Những câu nói mang tính bạo lực, thiếu văn hóa xuất hiện ngay cả ở nơi công cộng, làm giảm sút tính thẩm mỹ và giá trị của giao tiếp cộng đồng. Đây là biểu hiện lệch chuẩn rõ ràng, khi ngôn ngữ - công cụ phản ánh văn hóa và nhân cách - bị biến thành vũ khí gây tổn thương.
Những giải pháp xây dựng lại chuẩn mực trong xã hội và trên không gian mạng
Đối mặt với những biểu hiện lệch lạc, “lệch chuẩn” đang ngày càng phức tạp, xã hội cần một hệ thống giải pháp đồng bộ, toàn diện, không chỉ tập trung vào việc trừng trị mà còn chú trọng vào công tác phòng ngừa, giáo dục và xây dựng. Việc chuyển dịch từ tư duy “chống” đơn thuần sang tư duy “xây” là cốt lõi để tạo ra một xã hội chuẩn mực, văn minh và bền vững.
Pháp luật và cơ chế quản lý đóng vai trò nền tảng trong việc thiết lập và duy trì các chuẩn mực xã hội
Cần xây dựng và thực thi một hệ thống chính sách hướng vào cơ sở kinh tế - xã hội để “ngăn chặn tận gốc rễ” các sai lệch xã hội, loại bỏ những nguyên nhân nảy sinh chúng. Điều này bao gồm việc điều chỉnh các mối quan hệ kinh tế, tăng cường đấu tranh chống đói nghèo, và tạo ra một nền tảng kinh tế - xã hội công bằng, nơi mọi người lao động đều có cơ hội và được hưởng thành quả lao động một cách hợp lý.
Củng cố vai trò điều chỉnh của luật pháp, tăng cường các biện pháp giáo dục tư tưởng nhằm nâng cao ý thức tự giác của mọi người, đặc biệt là thanh thiếu niên, trong việc tuân thủ các chuẩn mực mới, phê phán và lên án các hành vi sai lệch.
Xây dựng một hệ thống tổ chức điều hành và quản lý có hiệu lực để kiểm tra, khám phá và loại trừ các hành vi phạm tội. Dựa trên từng loại sai lệch và tệ nạn, từng đối tượng cá nhân, băng nhóm hoặc tổ chức cụ thể, cần phân tích và tìm ra những chính sách, giải pháp tương ứng.
Áp dụng và thực thi nghiêm minh các quy định pháp luật liên quan đến hành vi lệch chuẩn trên không gian mạng. Đặc biệt, cần tăng cường xử lý các hành vi vi phạm theo Điều 101 Nghị định 15/2020/NĐ-CP (sửa đổi bởi Nghị định 14/2022/NĐ-CP) về xử phạt hành vi cung cấp, chia sẻ thông tin sai sự thật, xuyên tạc, quảng cáo hàng hóa/dịch vụ bị cấm, hoặc tiết lộ bí mật Nhà nước/đời tư cá nhân trên mạng xã hội và website thông tin.
Đối với các đảng viên, cán bộ, việc gương mẫu trong ứng xử và lan tỏa thông tin chính xác là yếu tố then chốt để chống lại các biểu hiện lệch lạc. Tự phê bình và phê bình, theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) của Đảng, nhằm củng cố niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng.
Nâng cao nhận thức và giáo dục đạo đức, lối sống
Giáo dục là nền tảng cốt lõi để xây dựng một xã hội chuẩn mực, bắt đầu từ việc hình thành nhân cách con người. Gia đình và xã hội cần góp phần định hướng, điều chỉnh, hướng dẫn giới trẻ nhận biết được đúng, sai; từ đó giúp con em mình nhận thức và hành động một cách chuẩn mực. Nhà trường cần tiếp tục thực hiện hiệu quả các chương trình giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh, sinh viên qua các môn học, coi đây là nền tảng căn bản cho sự phát triển nhân cách. Nhiệm vụ của nhà trường không chỉ là truyền thụ kiến thức mà còn là bồi dưỡng đạo đức, kỹ năng sống, coi đó là cái gốc cho sự phát triển nhân cách toàn diện. Triển khai hiệu quả Quyết định 1895/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về Chương trình “Tăng cường giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống và khơi dậy khát vọng cống hiến cho thanh niên, thiếu niên, nhi đồng giai đoạn 2021-2030”. Chương trình này cần đảm bảo nội dung giáo dục phù hợp với từng nhóm đối tượng, liên thông giữa các cấp học, chú trọng giáo dục truyền thống lịch sử, văn hóa dân tộc và tinh hoa văn hóa nhân loại trong bối cảnh hội nhập. Đổi mới công tác quản lý trong các nhà trường, nâng cao hiệu quả triển khai lồng ghép quy chế dân chủ trong quản lý các hoạt động giáo dục, đảm bảo sự tham gia của người học, gia đình và xã hội.
Để hạn chế các biểu hiện lệch lạc, việc giáo dục đạo đức và kỹ năng sử dụng mạng xã hội một cách thông minh, an toàn cần được đẩy mạnh, đặc biệt trong học đường. Các chương trình giáo dục cần hướng dẫn học sinh cách kiểm chứng thông tin, nhận diện tin giả và ứng xử văn minh trên không gian mạng. Đồng thời, cần lồng ghép các giá trị văn hóa, đạo đức truyền thống vào giáo dục để giúp thế hệ trẻ hiểu rõ trách nhiệm của mình đối với cộng đồng. Một số trường học ở TP.HCM đã triển khai các buổi ngoại khóa về kỹ năng số, dạy học sinh cách phân biệt thông tin chính thống và thông tin sai lệch. Những hoạt động này không chỉ nâng cao nhận thức mà còn giúp các em xây dựng tư duy phản biện trước các trào lưu lệch chuẩn trên mạng.
Đẩy mạnh trang bị kiến thức, kỹ năng công nghệ thông tin, giáo dục cách thức tự bảo vệ trên không gian mạng và xây dựng “bộ lọc” thông tin cá nhân cho mỗi người dân. Điều này giúp người dùng tự thiết lập “bộ lọc” thông tin, nâng cao khả năng nhận diện và chống lại tin giả. Tập trung phổ biến kỹ năng số cho mọi đối tượng trong xã hội, đặc biệt chú trọng nhóm công chúng trẻ tuổi, lứa tuổi vị thành niên, những người dễ bị ảnh hưởng bởi thông tin xấu độc. Tuyên truyền để người dân hiểu rằng mạng xã hội không phải là “vùng vô luật” mà người dùng có thể tự do đăng tải các hành vi vi phạm pháp luật. Mạng xã hội giờ đây không còn là ảo mà là thật, mọi hành vi vi phạm pháp luật đều phải chịu trách nhiệm.
Xây dựng môi trường mạng lành mạnh
Các cơ quan quản lý cần hoàn thiện khung pháp lý để kiểm soát chặt chẽ hơn các nội dung trên mạng xã hội. Việc ban hành và thực thi nghiêm các quy định như Luật An ninh mạng 2018, Nghị định 72/2013/NĐ-CP là cần thiết để răn đe và xử lý các hành vi phát tán thông tin sai lệch, xúc phạm danh dự hay cổ súy lối sống lệch chuẩn. Ngoài ra, các nền tảng mạng xã hội cần áp dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) để lọc nội dung độc hại, đồng thời khuyến khích người dùng báo cáo các hành vi vi phạm. Việc xây dựng các cộng đồng trực tuyến tích cực, lan tỏa những giá trị nhân văn, cũng là một cách để hạn chế sự lan truyền của các biểu hiện lệch lạc.
Sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội
Gia đình, nhà trường và xã hội cần phối hợp chặt chẽ để định hướng giới trẻ. Cha mẹ cần giám sát, hướng dẫn con cái trong việc sử dụng internet, đồng thời tạo ra các không gian giải trí lành mạnh để hạn chế nguy cơ nghiện game hoặc tiếp xúc với nội dung độc hại. Nhà trường cần tổ chức các hoạt động ngoại khóa, tình nguyện để bồi dưỡng ý chí, lòng yêu nước và trách nhiệm cộng đồng cho học sinh. Các phong trào như “Thanh niên tình nguyện” hay “Hè rực rỡ” đã được nhiều địa phương triển khai, thu hút hàng ngàn bạn trẻ tham gia. Những hoạt động này không chỉ giúp các em tránh xa các hành vi lệch chuẩn mà còn rèn luyện kỹ năng sống và ý thức cộng đồng.
Phát huy sức mạnh của cộng đồng
Sức mạnh của cộng đồng là yếu tố then chốt để đẩy lùi các biểu hiện lệch chuẩn. Đề cao vai trò của dư luận xã hội, người đứng đầu, quản trị viên các diễn đàn, website, fanclub trong việc phản biện tích cực những hành vi vô văn hóa, những biểu hiện “lệch chuẩn”. Xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc trên không gian mạng, biến mỗi người dân thành một “chiến sĩ” trong cuộc chiến chống lại thông tin xấu độc và hành vi lệch chuẩn. Điều này đòi hỏi sự đoàn kết, chủ động và ý thức trách nhiệm của mỗi cá nhân. Tiếp tục triển khai và nhân rộng các chiến dịch như “Ứng xử văn minh trên không gian mạng” của Đoàn Thanh niên, nhằm định hướng và giáo dục giới trẻ về cách hành xử chuẩn mực trong môi trường số. Phát huy hiệu quả các dự án cộng đồng chống tin giả như Trung tâm xử lý tin giả, thông tin độc xấu Việt Nam (tingia.gov.vn) với sự hiện diện trên đa nền tảng (TikTok, YouTube, Facebook), có tích xanh, xác minh chính chủ. Các kênh này cung cấp kiến thức xác thực ở các lĩnh vực tiềm ẩn nhiều rủi ro lừa đảo như tài chính ngân hàng, sức khỏe cộng đồng và quyền lợi người dân, giúp người dân dễ dàng cập nhật thông tin và theo dõi cảnh báo về những chiêu thức lừa đảo mới.
Những giải pháp này thể hiện một cách tiếp cận toàn diện, không chỉ tập trung vào việc xử lý hậu quả mà còn đi sâu vào gốc rễ vấn đề thông qua giáo dục, nâng cao nhận thức và phát huy vai trò chủ động của cộng đồng. Sự kết hợp giữa việc củng cố các giá trị đạo đức truyền thống và trang bị kỹ năng số, tư duy phản biện cho công dân trong kỷ nguyên mới là chìa khóa để xây dựng một xã hội chuẩn mực, văn minh, có khả năng tự điều chỉnh và phát triển bền vững.
Nhận diện và phê phán các biểu hiện lệch lạc, lệch chuẩn trong xã hội và trên không gian mạng không chỉ là nhiệm vụ của các cơ quan quản lý mà còn là trách nhiệm của mỗi cá nhân. Trong bối cảnh thời đại số, khi thông tin lan truyền nhanh hơn bao giờ hết, mỗi chúng ta cần trở thành một “chiến sĩ” trên mặt trận bảo vệ giá trị văn hóa, đạo đức dân tộc. Bằng cách nâng cao nhận thức, ứng xử văn minh và lan tỏa những giá trị tích cực, chúng ta có thể xây dựng một không gian mạng lành mạnh, một xã hội văn minh, nơi các chuẩn mực đạo đức được gìn giữ và tôn vinh.
Một xã hội chuẩn mực, văn minh không tự nhiên mà có, mà phải được xây dựng và bảo vệ bằng nỗ lực không ngừng nghỉ của mỗi cá nhân, gia đình, nhà trường, và toàn thể hệ thống chính trị. Để hướng tới một xã hội như vậy, chúng ta cần một chiến lược đồng bộ, kết hợp chặt chẽ giữa “chống" và "xây”. Chỉ khi mỗi cá nhân ý thức được trách nhiệm của mình, cùng nhau hành động vì một mục tiêu chung, chúng ta mới có thể đẩy lùi những biểu hiện lệch lạc, “lệch chuẩn”, vun đắp một xã hội Việt Nam giàu bản sắc, nhân ái, và phát triển bền vững trong kỷ nguyên mới. Tiếng chuông cảnh tỉnh đã vang lên, giờ là lúc hành động.
Người dự thi: Trần Kim Nương
