Hiểu đúng về vắc-xin
Chương trình Tiêm chủng mở rộng (TCMR) quốc gia được triển khai đến nay đã được hơn 30 năm. Các thống kê cho thấy, nhờ tiêm chủng mà tỷ lệ mắc các bệnh trên 100 nghìn dân giảm rõ rệt: bạch hầu giảm 228 lần; ho gà giảm 844 lần, sởi giảm 90 lần; uốn ván sơ sinh giảm 18 lần (so với năm 1991)… Chương trình TCMR của Việt Nam là điểm sáng, được cộng đồng quốc tế đánh giá cao và luôn dành sự quan tâm hỗ trợ để chương trình ngày càng được mở rộng cả về quy mô và chất lượng. Đến nay, chương trình TCMR đã triển khai tiêm miễn phí 12 loại vắc-xin phòng bệnh cho trẻ. Nhờ tiêm chủng, mỗi năm cả nước ta có khoảng 1,5 triệu trẻ em được tiêm chủng miễn phí 12 loại bệnh truyền nhiễm nguy hiểm.
Cục trưởng Y tế dự phòng (Bộ Y tế) PGS, TS Trần Đắc Phu cho biết: Bộ Y tế luôn luôn khuyến cáo người dân đi tiêm đầy đủ những loại vắc-xin trong chương trình TCMR được triển khai tiêm miễn phí. Chỉ những vắc-xin nào Nhà nước chưa có điều kiện đưa vào chương trình TCMR thì mới khuyến khích người dân tiêm theo hình thức dịch vụ. Tuy vậy, một bất cập là có những vắc-xin phòng một hay nhiều bệnh vừa cung cấp dưới dạng TCMR và cũng có loại cung cấp dưới dạng tiêm dịch vụ có thể từ các nhà sản xuất khác nhau. Vắc-xin Quinvaxem và vắc-xin Pentaxim là một thí dụ điển hình, cả hai loại vắc-xin này đều phòng các bệnh: bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm gan B, viêm phổi/viêm màng não do vi khuẩn Hib.
Ở nước ta, từ năm 2010 đến nay có khoảng 25 triệu liều vắc-xin phối hợp 5 trong 1 Quinvaxem được tiêm an toàn cho trẻ dưới một tuổi. Tỷ lệ phản ứng thông thường và các phản ứng nặng sau tiêm đều thấp hơn so với thông báo của nhà sản xuất, Tổ chức Y tế thế giới (WHO). Riêng năm 2015, cũng đã có 4,8 triệu lượt trẻ dưới một tuổi được tiêm chủng vắc-xin này tại tất cả các điểm tiêm chủng ở xã, phường trên cả nước. Trong khi đó, chỉ có khoảng 100 đến 200 nghìn liều vắc-xin có thành phần ho gà vô bào được sử dụng tại các cơ sở tiêm chủng dịch vụ tiêm cho khoảng 8% số trẻ trong độ tuổi. Các kết quả nghiên cứu lâm sàng cho thấy rằng, hơn 97% số trẻ em được bảo vệ chống lại bệnh bạch hầu, uốn ván, ho gà và bệnh do vi khuẩn Hib gây ra sau tiêm chủng ba liều cơ bản với Quinvaxem; hơn 91% số trẻ em được bảo vệ chống lại bệnh viêm gan B sau khi tiêm chủng vắc-xin theo lịch mà chưa được tiêm chủng vắc-xin viêm gan B vào lúc mới sinh.
Sau một số vụ tai biến tử vong sau tiêm vắc-xin Quinvaxem, thêm vào đó loại vắc-xin này có chứa thành phần ho gà toàn tế bào nên những phản ứng sau tiêm thông thường như sốt, đau tại chỗ tiêm, trẻ quấy khóc xảy ra nhiều hơn vắc-xin Pentaxim có chứa thành phần ho gà vô bào, đã làm cho các bà mẹ, nhất là ở các thành phố lớn thường chọn vắc-xin Pentaxim để tiêm cho con. Cũng chính vì phản ứng phụ thông thường nhiều hơn và cho rằng tiêm miễn phí là không tốt, nên một số bà mẹ không cho con đi tiêm vắc-xin TCMR.
Tuy nhiên PGS, TS Trần Đắc Phu cho biết, các nghiên cứu cho thấy tỷ lệ phản ứng nặng là tương đương nhau, nhưng tính sinh miễn dịch của vắc-xin Quinvaxem tốt hơn. Việc thay thế vắc-xin là một vấn đề hết sức chiến lược, cần phải dựa trên cơ sở khoa học cũng như thực tiễn, nhất là hiệu quả phòng bệnh. Đối với Việt Nam hiện nay sử dụng vắc-xin Quinvaxem vẫn đang là phù hợp để duy trì hiệu quả phòng bệnh. Quan điểm của Bộ Y tế là khuyến khích trẻ em tiêm vắc-xin Quinvaxem trong chương trình TCMR vì bảo đảm miễn dịch tốt hơn.
Đừng đánh mất cơ hội vàng
Tâm lý chờ vắc-xin dịch vụ 5 trong 1 Pentaxim lên đến đỉnh điểm khi các bậc phụ huynh ở Hà Nội, TP Hồ Chí Minh xếp hàng thâu đêm chỉ để lấy được phiếu đăng ký cho con, cháu được tiêm một mũi vắc-xin dịch vụ. Chỉ trong “nháy mắt” số lượng vắc-xin Pentaxim tại các điểm tiêm dịch vụ cũng được đăng ký hết (đăng ký qua mạng in-tơ-nét). Bộ Y tế cũng như các cơ quan chuyên môn đều giải thích, khẳng định bất kỳ loại vắc-xin nào cũng có tỷ lệ phản ứng nặng nhất định vì tiêm vắc-xin là quá trình đưa kháng nguyên lạ vào cơ thể. Trên thế giới, một số nước đã sử dụng vắc-xin có thành phần ho gà vô bào trong chương trình TCMR và cũng đã ghi nhận những trường hợp phản ứng nặng, thậm chí tử vong sau tiêm.
Mặc dù không có loại vắc-xin nào đạt đến độ an toàn tuyệt đối, nhưng tiêm chủng phòng bệnh cho trẻ và cho cả cộng đồng vẫn là việc hết sức cần thiết, nhất là đối với quốc gia có khí hậu nhiệt đới, môi trường dễ bùng phát các dịch bệnh nguy hiểm. Do đó, mỗi phụ huynh cần ý thức tiêm chủng không chỉ là lựa chọn của mỗi cá nhân mà còn là trách nhiệm của cả cộng đồng.
Nhằm bảo vệ sức khỏe của trẻ và ngăn chặn nguy cơ lây lan dịch trong cộng đồng, Bộ Y tế khuyến cáo: Quyền lựa chọn tiêm loại vắc-xin nào cho trẻ thuộc về các bậc phụ huynh, tuy nhiên cần bảo đảm hiểu rõ về nguồn gốc và chất lượng của lô vắc-xin, cũng như kỹ thuật tiêm của người chịu trách nhiệm tiêm cho trẻ. Phụ huynh cần nắm rõ lịch tiêm của trẻ, tuân theo lịch tiêm chủng đã được Bộ Y tế quy định. Nếu trẻ nào đã tiêm vắc-xin dịch vụ 5 trong 1 nhưng sau đó không có để tiêm thì cũng có thể chuyển sang tiêm vắc-xin trong chương trình TCMR Quinvaxem mà không lo ngại khả năng miễn dịch giảm. Phụ huynh có nhu cầu tiêm cho con tốt nhất nên đến các trung tâm y tế, cơ sở tiêm chủng đã được cấp phép để được tư vấn đầy đủ. Tuyệt đối không được bỏ tiêm chủng, khiến trẻ nguy hiểm tính mạng và có thể gây dịch trong cộng đồng.
Các bậc cha mẹ cũng cần nhớ để phòng bệnh tốt nhất trẻ cần được tiêm chủng đúng lịch. Việc các bậc phụ huynh trì hoãn đưa con đi tiêm chủng, chờ đợi vắc-xin dịch vụ sẽ khiến cho trẻ bị tiêm chủng muộn, tiêm không đủ mũi. Nếu không có miễn dịch bảo vệ chủ động, trẻ có nguy cơ cao mắc bệnh trước khi tiêm chủng. Thống kê trong đầu năm 2015, có 43,7% các trường hợp mắc ho gà ở độ tuổi từ 2 đến 4 tháng tuổi mà chưa được tiêm chủng hoặc tiêm chủng chưa đủ mũi.
Cục trưởng Quản lý dược (Bộ Y tế) Trương Quốc Cường cho biết, năm 2016, việc nhập về một số vắc-xin dịch vụ sẽ tiếp tục khó khăn do thiếu nguồn cung. Riêng vắc-xin Pentaxim đến nay mới chắc chắn có 40 nghìn liều, nhập về vào tháng 2. Vì vậy các phụ huynh cần cân nhắc và có quyết định hợp lý, quan trọng nhất vẫn là tạo miễn dịch tốt nhất cho trẻ.
Các nghiên cứu cho thấy “cơ hội vàng” để tiêm vắc-xin đạt tỷ lệ miễn dịch cao nhất là khi trẻ được 2, 3 và 4 tháng tuổi; giữa các mũi tiêm tối thiểu là bốn tuần. Đây cũng là “thời gian vàng” để vắc-xin phát huy miễn dịch cao nhất, lên đến 80 thậm chí 90%. PGS, TS Trần Đắc Phu khẳng định, nếu trẻ không tiêm đủ mũi, khả năng miễn dịch càng giảm, thậm chí về không. Chính vì vậy, đừng đánh mất cơ hội vàng tạo miễn dịch phòng bệnh cho trẻ.
Theo Nhân dân
