Tăng cường vai trò truyền thông, vận động hiến tặng mô, tạng từ người hiến sau chết/chết não

 Trình bày tham luận tại hội thảo, PGS.TS. Nguyễn Thị Kim Tiến, nguyên Bộ trưởng Bộ Y tế, Chủ tịch Hội vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người Việt Nam cho biết: Năm 2024 ghép tạng đã trở thành một trong các sự kiện tiêu biểu của Việt Nam với các kết quả: Đạt kỷ lục về các ca hiến tạng sau chết não (41 ca), cao hơn số ca hiến tạng của 3 năm trước (2021, 2022, 2023) cộng lại (36); thực hiện đồng thời ghép tim- gan đầu tiên tại Việt Nam từ người hiến tạng sau chết não; thực hiện ca ghép khí quản từ người cho chết não, một kỹ thuật hiếm gặp trên thế giới. Các đơn vị tư vấn hiến tạng hoạt động tích cực tại các bệnh viện công lập và ngoài công lập. Nhiều chi hội vận động hiến mô tạng (16 chi hội) đã được thành lập trên cả nước. Tổng số ca ghép tạng tính từ năm 1992 đến năm 2024 là 9.516 trường hợp. Tổng số người đăng ký hiến tạng trong cả nước tính đến ngày 14/10/2024 là 102.759 người.

Tuy nhiên vẫn còn một số hạn chế trong hiến tặng mô, tạng từ người hiến sau khi chết/chết não ở nước ta đó là: nhận thức của cộng đồng về đăng ký hiến tặng mô, tạng còn hạn chế. Số người đăng ký hiến tạng tăng ít trong năm qua 80.000 người lên hơn 100.000 người. Cách thức để người dân tiếp cận đăng ký online hoặc trực tiếp còn khó khăn. Chưa có ngày hiến tạng Việt Nam dù đã có đề xuất. Danh sách chờ ghép tại các bệnh viện chưa được quan tâm, mở rộng. Công nghệ thông tin trong quản lý đăng ký hiến tạng, danh sách chờ, điều phối ghép tạng còn hạn chế, chưa được đầu tư. Chưa có đầy đủ quy trình kỹ thuật của các tạng để xây dựng giá cho các quy trình, bao gồm cả hiến và ghép tạng...

Phát biểu tại Hội thảo, GS.TS. Trần Văn Thuấn, Thứ trưởng Bộ Y tế nhấn mạnh: Ghép mô, tạng là thành tựu y học quan trọng, giúp cứu sống và cải thiện chất lượng sống cho hàng nghìn người bệnh suy tạng giai đoạn cuối. Sau hơn 30 năm, từ ca ghép thận đầu tiên năm 1992, Việt Nam đã làm chủ công nghệ với hơn 9.300 ca ghép thành công tại 28 bệnh viện trên cả nước. Những ca ghép phức tạp như ghép phổi tại Bệnh viện Phổi Trung ương hay ghép tim - gan đồng thời tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức cho thấy trình độ y học Việt Nam tiệm cận thế giới.

Tuy nhiên, nguồn hiến tạng từ người chết/chết não vẫn khan hiếm, trong khi nhu cầu ghép tạng ngày càng tăng. Việt Nam có tỉ lệ ghép tạng cao nhất Đông Nam Á (hơn 1.000 ca/năm) nhưng tỉ lệ hiến tạng sau chết lại thuộc nhóm thấp nhất thế giới. Hàng nghìn người bệnh vẫn chờ đợi, nhiều người không có cơ hội vì thiếu nguồn hiến. Nguyên nhân chủ yếu do nhận thức cộng đồng còn hạn chế, công tác truyền thông, vận động chưa thực sự hiệu quả.

Theo Thứ trưởng Trần Văn Thuấn: Nhận thức rõ tầm quan trọng của vấn đề này, Đảng, Nhà nước và Bộ Y tế đã và đang triển khai nhiều chính sách, chương trình nhằm khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho việc hiến tặng mô, tạng. Thực hiện lời hiệu triệu của Thủ tướng Chính phủ vào ngày 19/5/2024, hàng chục bệnh viện tổ chức Lễ phát động đăng ký hiến tặng mô, tạng sau chết và thành lập các Chi hội vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người được ra đời, không chỉ ở các cơ sở y tế công lập mà các cơ sở y tế tư nhân cũng tham gia vô cùng mạnh mẽ. Số lượng người đăng ký hiến mô, tạng sau chết đã cao gấp nhiều lần tổng số người đăng ký những năm trước đó, và con số thực tế ghi nhận được trong năm 2024, số người bệnh hiến tạng sau chết là 41 ca, đây là con số kỷ lục của Việt Nam tính đến thời điểm hiện tại.

Bên cạnh đó, Bộ Y tế cũng đã và đang quyết liệt chỉ đạo để từng bước hoàn thiện hệ thống cơ chế, chính sách nhằm thúc đẩy hoạt động hiến, lấy, ghép mô tạng phát triển mạnh mẽ và bền vững. Cụ thể hóa, trong năm 2024, Bộ Y tế đã ban hành Hướng dẫn chuyên môn kỹ thuật về hiến, lấy, ghép, vận chuyển, bảo quản và chăm sóc sau ghép gan từ người hiến sống và từ người hiến chết não và vào những ngày cuối năm 2024, Thông tư số 48 quy định về đăng ký ghép và nguyên tắc điều phối, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người hiến sau khi chết ra đời để hướng dẫn, cụ thể hóa cũng như vận động việc hiến mô, tạng sau khi chết...

Bên cạnh truyền thông, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa ngành y tế, các tổ chức xã hội, tôn giáo và đặc biệt là bệnh viện - nơi tiếp cận trực tiếp với người bệnh. Những câu chuyện về người hiến tạng và người bệnh được ghép tạng thành công cần được lan tỏa mạnh mẽ, tạo động lực thúc đẩy phong trào hiến tặng mô, tạng phát triển bền vững.

Trọng Tiến