Cho đến nay câu nói “mỗi người dân khỏe mạnh là cả nước khỏe mạnh, mỗi người dân yếu ớt là cả nước yếu ớt” của Chủ tịch Hồ Chí Minh lúc sinh thời đã trở thành một quan điểm xuyên suốt trong công tác chăm sóc, bảo vệ và nâng cao sức khỏe cho nhân dân. Chính vì thế trong nhiều văn bản, văn kiện của Đảng, Nhà nước công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân đã thể hiện rất rõ quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Trong Nghị quyết số 04/NQ-HNTW của Hội nghị lần thứ 4 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VII ngày 14/1/1993 về những vấn đề cấp bách của sự nghiệp chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân đã nêu rõ: Trong những năm qua, Đảng và Nhà nuớc ta đã xác định rõ mối liên hệ mật thiết giữa vai trò của cá nhân và cộng đồng, trong đó đặc biệt là vai trò của cơ quan quản lý nhà nuớc trong việc thực hiện công tác chăm sóc, bảo vệ và nâng cao sức khỏe nhân dân. Điều này đã được thể hiện rõ trong Nghị quyết số 46/NQ-BCT về công tác chăm sóc, bảo vệ và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới khẳng định: Sức khoẻ là vốn quý nhất của mỗi con người và của toàn xã hội. Bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khoẻ nhân dân là hoạt động nhân đạo, trực tiếp bảo đảm nguồn nhân lực cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, là một trong những chính sách ưu tiên hàng đầu của Đảng và Nhà nước. Đầu tư cho lĩnh vực này là đầu tư phát triển, thể hiện bản chất tốt đẹp của chế độ.
Có thể nói những quan điểm đưa ra trong Nghị quyết 46/NQ-BTC của Bộ Chính trị được coi là “kim chỉ nam” trong công tác chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân trong tình hình mới. Trong thời gian qua, các phương tiện thông tin đại chúng nói chung, báo chí, trong đó có báo in nói riêng đã thực hiện việc thông tin, tuyên truyền, truyền thông về các kiến thức liên quan đến công tác cung cấp kiến thức, kĩ năng cho nhóm phụ nữ mang thai, cho con bú trên nhiều góc độ, phương diện và thể loại khác nhau.
Nhóm phụ nữ mang thai, cho con bú là nhóm đối tượng cần được hết sức quan tâm trong vấn đề cung cấp kiến thức, chia sẻ kỹ năng nhằm gia tăng tính chủ động trong vấn đề tự chăm sóc sức khỏe bản thân, qua đó góp phần trực tiếp đến việc bảo đảm sức khỏe cả thể chất và tinh thần cho em bé khi chào đời và trưởng thành về sau. Nhóm phụ nữ mang thai và cho con bú có thể thu nhận được kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm thông qua nhiều kênh khác nhau, nhưng trong bối cảnh cuộc sống đương đại, báo chí - truyền thông có thể được coi là kênh cung cấp có ý nghĩa phổ dụng, thường xuyên liên tục, sinh động, chủ động và thiết thực nhất hiện nay.
Vấn đề cung cấp kiến thức và kỹ năng cho nhóm Phụ nữ mang thai, cho con bú là vấn đề mang tính trách nhiệm xã hội và đạo đức nghề nghiệp của nhà báo
Trong thế kỷ vừa qua, sự tiến bộ của khoa học ngành Y đã có nhiều thành tựu vượt bậc cả trong điều trị lẫn dự phòng các dịch, bệnh ở nhóm phụ nữ mang thai và cho con bú. Tin tức về y khoa trở nên phong phú hơn nhưng cũng phức tạp, khó hiểu với các thuật ngữ mới về bệnh tật, các danh từ kỹ thuật về phương thức chẩn đoán khám chữa bệnh cũng như danh tính các tác nhân gây bệnh. Nguồn cung cấp tin tức dữ kiện Y tế khoa học cũng nhiều và dưới các hình thức khác nhau.
Ngay từ khi mới xuất hiện, báo chí Việt Nam đóng vai trò rất quan trọng trong việc cung cấp kiến thức và kỹ năng cho nhóm phụ nữ mang thai, cho con bú. Từ những tờ báo đầu tiên như tờ Đông Dương tạp chí, Nam phong… đã có những mục dành cho phụ nữ. Qua đó cho thấy, vấn đề kiến thức chăm sóc sức khỏe cho phụ nữ nói chung, phụ nữ mang thai, cho con bú nói riêng là vấn đề được báo chí Việt Nam chú ý ngay từ năm đầu thế kỷ XX. Cho đến nay, tất cả các phương tiện thông tin đại chúng, kiến thức chăm sóc sức khỏe cho phụ nữ mang thai, cho con bú, bảo vệ quyền lợi cho phụ nữ, khẳng định vai trò, trí lực của phụ nữ là vấn đề luôn được quan tâm trên các loại hình báo chí: báo in, báo phát thanh, truyền hình, báo mạng điện tử…
Trước thực tế trên, báo chí đã có nhiều cố gắng để nâng cao ý thức y tế, giúp cải thiện tình trạng sức khỏe của nhóm phụ nữ mang thai, cho con bú, thông qua việc cập nhật liên tục thông tin về tình hình dịch bệnh, thông tin y khoa, đa dạng các hình thức chuyển tải, cải tiến chuyên mục, giờ phát để phù họp với đối tượng ....
Báo chí có vai trò vô cùng quan trọng trong việc cung cấp kiến thức, kỹ năng cho phụ nữ mang thai, cho con bú. Nếu thiếu thông tin về sức khỏe, người dân sẽ đối mặt với những khó khăn như: thiếu hiểu biết hoặc hiểu biết không đúng về diễn tiến và nguyên nhân gây ra bệnh; không biết tự chăm sóc cũng như phòng tránh bệnh tật; thường có sức khỏe kém vì bỏ qua các phương thức phòng tránh bệnh mà khoa học đã cống hiến; không chữa trị ổn định bệnh do đó dùng nhiều dịch vụ để chữa các biến chứng của bệnh và ít dùng dịch vụ để giảm thiểu các biến chứng; nhập viện nhiều hơn; thường tới phòng cấp cứu để chữa các bệnh thông thường thay vì tới bác sĩ gia đình, đưa tới gia tăng chi phí y tế; chỉ đi khám bệnh khi bệnh đã trở nên trầm trọng.
Báo chí nâng cao ý thức y tế giúp mọi người sống lành mạnh hơn, bảo vệ, chăm sức khỏe nhóm phụ nữ mang thai, cho con bú tốt hơn bằng cách chia sẻ gương điển hình, cách làm mới.... Báo chí giúp nâng cao ý thức y tế trong phòng chống bệnh tật và thay đổi những thói quen có hại cho sức khỏe phụ nữ và trẻ em, tập trung vào việc phòng bệnh, giúp cắt giảm chi phí chăm sóc điều trị cho cá nhân cũng như gia đình và ngân sách quốc gia. Báo chí thúc đẩy quần chúng tự mình thay đổi nếp sống, áp dụng hành vi có lợi cho sức khỏe bằng những phản ảnh người thật, việc thật, lời khuyên của chuyên gia, giới thiệu nhiều mô hình phù hợp với từng nhóm đối tượng, phù họp với phong tục, tập quán của từng vùng miền làm tăng cao hơn khả năng, cơ hội thực hành của người dân.
Đối với lĩnh vực thông tin về y tế - sức khỏe, trong những năm qua báo chí nói chung và báo chí ngành y tế nói riêng đã tham gia một cách chủ động, tích cực trong việc thông tin, tuyên truyền những chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về vấn đề chăm sóc, bảo vệ và nâng cao sức khỏe nói chung và chăm sóc sức khỏe cho phụ nữ mang thai, cho con bú nói riêng, những thành tựu về y tế của đất nước, hướng dẫn người dân cách phòng chống dịch bệnh, sử dụng thuốc an toàn, hợp lý, bảo vệ sức khỏe,… bên cạnh đó, thông tin báo chí về y tế cũng đóng vai trò quan trọng trong việc cảnh báo những việc làm, những hành động không tốt cho phụ nữ mang thai, cho con bú, bảo vệ và nâng cao sức khỏe, cảnh báo về dịch bệnh, mất vệ sinh an toàn thực phẩm, lạm dụng thuốc.
Trên Đài truyền hình Việt Nam (VTV) ngoài những thông tin về y tế - sức khỏe phụ nữ mang thai, cho con bú phát sóng thường xuyên trên các bản tin thời sự, VTV còn có những chương trình thường xuyên thông tin về y tế - sức khỏe trong đó tập trung nhiều nhất ở VTV2: “Vì sức khỏe” “Chính sách y tế và cuộc sống”,….
Báo chí cần gia tăng diễn đàn để giúp nhóm đối tượng này chia sẻ kỹ năng, kinh nghiệm; đồng thời cung cấp thông tin tư vấn, thông tin chỉ dẫn cho chị em.
Sức khỏe đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo chất lượng sống của mỗi cá nhân trong cộng đồng, nếu không có sức khỏe thì chúng ta sẽ không thể làm gì được cho bản thân cũng như góp sức xây dựng đất nước. Do đó thông tin về y tế, sức khỏe nói chung đặc biệt kiến thức về chăm sóc sức khỏe phụ nữ mang thai, cho con bú luôn được báo chí khai thác dưới nhiều góc độ, phương diện khác nhau để đáp ứng nhu cầu thông tin của bạn đọc. Hiện nay, thông tin về kiến thức chăm sóc sức khỏe phụ nữ mang thai, cho con bú xuất hiện đều đặn và thường xuyên trên tất cả các loại hình báo chí như truyền hình - phát thanh - báo in và báo mạng. Mặt khác, báo chí còn tạo ra các diễn đàn để giúp phụ nữ có thể chia sẻ kỹ năng, kinh nghiệm. Thậm chí ngay cả trên các trang thông tin cá nhân, trang mạng xã hội cũng xuất hiện các thông tin, các chia sẻ kiến thức về chăm sóc sức khỏe phụ nữ mang thai và cho con bú.
Không chỉ hiện nay mà ngay từ khi thành lập nước đến nay, công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân nói chung và sức khỏe cho phụ nữ mang thai, cho con bú luôn được Đảng, Nhà nước quan tâm đầu tư vì cung cấp kiến thức, kỹ năng cho nhóm phụ nữ mang thai, cho con bú chính là một trong những vấn đề cấp thiết mang tính chiến lược trong quá trình xây dựng và phát triển của đất nước ta. Do đó, việc thông tin tuyên truyền về lĩnh vực này để người dân hiểu đúng, đủ, từ đó người dân thực hành theo là nhiệm vụ quan trọng trong hoạt động thông tin của các cơ quan báo chí nói chung, báo chí ngành Y tế nói riêng. Báo chí cũng là kênh thông thông tin cung cấp kiến thức, kỹ năng cho nhóm phụ nữ mang thai thông qua các chuyên gia đầu ngành, các bác sĩ nổi tiếng. Tại các chương trình, các diễn đàn họ sẽ hướng nhóm đối tượng này ăn, uống, sinh hoạt một cách khoa học và đúng đắn nhất: ăn cái gì, ngủ nghỉ ra sao,…
Lần đầu tiên tại Việt Nam, các y bác sĩ đầu ngành đến từ những bệnh viện Sản Nhi hàng đầu đã phối hợp cùng Bệnh viện Từ Dũ thực hiện chương trình truyền hình tư vấn đặc biệt dành cho các bà mẹ trẻ mang tên “Làm Mẹ’. Chương trình được phát sóng vào thứ bảy hàng tuần từ 18g30-18g50, phát lại 10g sáng Chủ nhật và 14g Thứ năm trên kênh truyền hình Today TV từ ngày 17/5/2014. Các ông bố, bà mẹ có thể gửi câu hỏi về cho bác sĩ tham gia chương trình qua hotline: 08 39 11 10 10 hoặc email: congdongbau@gmail.com. Đây có thể xem là chương trình truyền hình toàn diện nhất từ trước đến nay tư vấn cho các bà mẹ từ việc chăm sóc thai kỳ cho đến việc sinh con và nuôi con khỏe mạnh. Đến với chương trình, các ông bố, bà mẹ không chỉ được học hỏi kiến thức chăm sóc thai kỳ và trẻ nhỏ, mà còn được học các kỹ năng thực tế cần thiết cho việc chăm sóc bản thân và bé yêu như tắm và chăm sóc rốn bé, xử trí khi thai phụ bị chuột rút, bài tập thở giúp giảm đau khi chuyển dạ,… Những kỹ năng này được hướng dẫn thực hành bởi đội ngũ điều dưỡng giàu kinh nghiệm từ Bệnh viện Từ Dũ, Bệnh viện Hùng Vương, Trung tâm dinh dưỡng TP.HCM và các bệnh viện khác.
Với sứ mệnh “Mang lại sự khởi đầu tốt đẹp nhất cho trẻ em Việt Nam”, Mead Johnson Nutrition Việt Nam đã khởi xướng và tài trợ thực hiện chương trình truyền hình khoa giáo “Mẹ khỏe, bé thông minh”. Chương trình dành riêng cho các bà mẹ mang thai, cho con bú, được phát sóng bắt đầu từ tháng 8.2014 trên kênh HTV9. Mẹ khỏe, bé thông minh” với sự cố vấn chuyên môn từ Viện Dinh Dưỡng Quốc Gia, hứa hẹn sẽ là một kênh thông tin thú vị cung cấp cho các bà mẹ mang thai, cho con bú những kiến thức về dinh dưỡng mới nhất dựa trên nghiên cứu khoa học cũng như những thông tin thiết thực giúp ích cho sự phát triển não bộ toàn diện của trẻ em Việt Nam.Tuy nhiên, không phải ai cũng có đầy đủ kiến thức và kinh nghiệm trong việc cung cấp dinh dưỡng để tối đa hóa tiềm năng phát triển của thai nhi từ trong bụng mẹ. PGS.TS Nguyễn Thị Lâm, Phó viện trưởng Viện Dinh Dưỡng Quốc Gia chia sẻ: “Mẹ khỏe, bé thông minh” là một chương trình truyền hình giáo dục sức khỏe nhằm cung cấp cho các bà mẹ mang thai, cho con bú những thông tin về dinh dưỡng và chăm sóc sức khỏe. “Mẹ khỏe, bé thông minh” là chương trình truyền hình thiết thực và có ý nghĩa được thiết kế đặc biệt dành cho thai phụ. Những kiến thức đáng tin cậy về dinh dưỡng và chăm sóc thai kỳ được truyền tải một cách sống động thông qua hình thức kịch ngắn, tư vấn trực tiếp từ chuyên gia hàng đầu về thai sản, nhi khoa, dinh dưỡng, tâm lý sẽ giúp thai phụ dễ dàng tiếp nhận và áp dụng. Đồng thời, đây cũng là một cơ hội để mẹ bầu thư giãn vào những ngày cuối tuần. Chương trình gồm 26 kỳ phát sóng vào trưa thứ Bảy hoặc chủ Nhật hằng tuần trên HTV9 lúc 12g50, bao gồm nhiều chủ đề khác nhau, liên quan đến sự hình thành và phát triển của bào thai, cách chăm sóc mẹ và thai nhi, thai giáo và dinh dưỡng đúng cách cho sự phát triển trí não của bé trong suốt thai kỳ và những tháng đầu đời.
Các chuyên trang như y tài - y đức, hỏi - đáp, thành tựu và tiến bộ y học, phòng chống dịch bệnh, y tế địa phương,… đã mang đến cho bạn đọc một lượng kiến thức phong phú về thông tin sức khỏe. Ngoài ra, khi đăng tải thông tin về cung cấp kiến thức và kĩ năng cho nhóm phụ nữ mang thai, cho con bú, bên cạnh các bài viết của phóng viên - biên tập viên của báo, báo Sức khỏe và Đời sống cũng sử dụng khá nhiều các bài viết của các chuyên gia như bác sĩ, dược sĩ, đặc biệt là các bài viết mang tính chất chuyên sâu về dịch bệnh/cách phòng chống dịch bệnh, sử dụng thuốc, phổ biến cung cấp kiến thức và kỹ năng cho nhóm phụ nữ mang thai, cho con bú … Các bài viết do các chuyên gia chắp bút thường mang ý nghĩa học thuật cao, thông tin chính xác, do đó khi tiếp cận các bài viết này, công chúng như được có thêm kiến thức về chăm sóc sức khỏe một cách khoa học, bài bản hơn.
Báo chí là người tuyên truyền tập thể, cổ động tập thể theo định hướng của Đảng và Nhà nước. Với lợi thế của mình, báo chí nói chung, báo chí ngành y tế nói riêng đã trở thành kênh thông tin hữu hiệu trong việc đưa những chủ trương, chính sách của Đảng Nhà nước về công tác chăm sóc, bảo vệ và nâng cao sức khỏe nhân dân cũng như các kiến thức về cung cấp kiến thức và kỹ năng cho nhóm phụ nữ mang thai, cho con bú với đông đảo nhân dân, từ đó tác động vào nhận thức thức của nhân dân, góp phần làm thay đổi thái độ, hành vi của nhân dân đối với việc chăm sóc sức cho nhóm phụ nữ mang thai, cho con bú. Có thể nói các tờ báo Sức khỏe và Đời sống, báo Gia đình và Xã hội và Tạp chí Nâng cao sức khỏe đã tận dụng tối đa những lợi thế của cơ quan báo chí trực thuộc ngành y tế để làm cho hoạt động thông tin về cung cấp kiến thức và kỹ năng cho nhóm phụ nữ mang thai, cho con bú trên các tờ báo/tạp chí này thêm hiệu quả, nhanh nhạy, phong phú.
Các bài viết do các chuyên gia chắp bút thường mang ý nghĩa học thuật cao, thông tin chính xác, do đó khi tiếp cận các bài viết này, công chúng như được có thêm kiến thức về chăm sóc sức khỏe một cách khoa học, bài bản hơn. Các thông tin về cung cấp kiến thức và kỹ năng cho nhóm phụ nữ mang thai, cho con bú trong nước, qua trang thông tin y dược, bạn đọc còn được tiếp cận các thông tin về cung cấp kiến thức và kỹ năng cho nhóm phụ nữ mang thai, cho con bú của các nước có nền y học tiên tiến trên thế giới, các cách chữa bệnh, phòng bệnh…qua đó làm giàu thêm kiến thức và kỹ năng cho nhóm phụ nữ mang thai, cho con bú trong cộng đồng.
Lê Thị Lài
