Sinh ra và lớn lên ở một vùng quê chiêm trũng đồng bằng Bắc Bộ thuộc tỉnh Hải Dương, trong một gia đình bố là bệnh binh, mẹ mắc bệnh mạn tính đau ốm triền miên nên ngay từ khi học phổ thông, chàng trai đất bắc Vũ Bá Quyết đã thực hiện mơ ước trở thành bác sỹ khi đỗ vào Trường Đại học Y Hà Nội (khóa 1976-1982). Trong môi trường học tập đó, khi được đi thực tập tại Bệnh viện Việt Đức, Bệnh viện Bạch Mai, tận mắt thấy các bác sỹ nội trú trước mình còn trẻ nhưng đã rất giỏi, nên năm 1981, ông đã phấn đấu thi đỗ nội trú bộ môn Phụ sản tại Trường Đại học Y Hà Nội và ông được học tại Viện Bảo vệ Bà mẹ và Trẻ sơ sinh (nay là Bệnh viện Phụ sản Trung ương), một môi trường bệnh viện chuyên khoa đầu ngành về sản khoa.
Khi tốt nghiệp nội trú, ông bắt đầu công tác tại Viện Bảo vệ Bà mẹ và Trẻ sơ sinh và được phân công tại Khoa Đẻ của Viện. Thời gian này, tất cả các ca đẻ khó tại Bệnh viện đã giúp ông trau dồi thêm kiến thức và nắm bắt được kỹ thuật chuyên môn. Năm 1989, ông được cơ quan cử đi học tại Hà Lan 4 tháng về áp dụng đốt lạnh cổ tử cung. Sau đó, ông đã mang kỹ thuật đó ứng dụng thành công trong điều trị các tổn thương cổ tử cung tại Bệnh viện Phụ sản Trung ương từ đó đến nay.
Năm 1991, ông được bổ nhiệm làm Trưởng khoa Phụ Ung thư, khi ông còn rất trẻ, có thể nói là một trong những trưởng khoa trẻ nhất của Viện Bảo vệ sức khỏe Bà mẹ và Trẻ sơ sinh lúc bấy giờ. Năm 1993-1994, ông lại được cử đi học 4 tháng về siêu âm ở Cộng hòa Pháp, khi về nước, ông đã truyền đạt lại những kiến thức cho ngành siêu âm Sản phụ khoa Việt Nam. Đặc biệt từ năm 1996-1997, ông thi đỗ bác sỹ nội trú tại Cộng hòa Pháp, trong thời gian này, ông đã chứng kiến các bác sĩ thực hiện phẫu thuật nội soi phụ khoa. Sau khi tìm hiểu, ông xác định, đây là một mũi nhọn của ngành sản phụ khoa trong tương lai nên đến gặp Chủ tịch, Tổng Thư ký Hội Sản phụ khoa của Pháp xin học kỹ thuật này. Mang kiến thức đã học được, ông cùng với các đồng nghiệp góp phần cải tiến một số kỹ thuật phẫu thuật của Bệnh viện như: Kỹ thuật mổ lấy thai khâu cơ tử cung 1 lớp; mổ rạch da theo đường ngang thẩm mỹ… cùng với việc tiến hành áp dụng kỹ thuật mổ ung thư, bước đầu được các chuyên gia đầu ngành Y tế công nhận và đánh giá cao.
Bên cạnh việc đi tiên phong trong áp dụng các kỹ thuật mới, ông đã đào tạo, chuyển giao nhiều kỹ thuật cho nhiều thế hệ bác sỹ nội trú trong và ngoài nước; đồng thời, ông trực tiếp đến bệnh viện các tỉnh như: Thanh Hóa, Nghệ An, Hòa Bình, Yên Bái, Bắc Ninh, Bắc Giang, Hải Dương, Hải Phòng, Quảng Ninh, Hưng Yên… để dạy, truyền đạt kiến thức về chuyển giao kỹ thuật mổ nội soi sản phụ khoa thông qua hình thức “cầm tay chỉ việc”. Những kinh nghiệm về nội soi sản phụ khoa cũng đã được ông chia sẻ trên các diễn đàn, Hội nghị khoa học chuyên ngành trong và ngoài nước, nhờ vậy uy tín về phẫu thuật nội soi của Bệnh viện Phụ sản Trung ương nói riêng, ngành Y tế Việt Nam nói chung được các Hội Sản phụ khoa của nhiều nước như: Indonesia, Malaysia, Philippines, Lào, Campuchia đánh giá cao và đề nghị hợp tác. Đến nay, phẫu thuật nội soi sản phụ khoa đã trở thành hoạt động thường qui tại Bệnh viện Phụ sản Trung ương với rất nhiều phẫu thuật viên làm thành thạo.
Năm 2014, ông cùng đồng nghiệp như PGS.TS. Nguyễn Đức Hinh là những người đầu tiên cắt tử cung qua nội soi. Đến nay, bản thân ông đã tiến hành cắt tử cung qua nội soi thành công cho vài nghìn ca. Ngoài ra, ông cũng là người đầu tiên thực hiện cắt tử cung qua đường âm đạo, đây là một kỹ thuật mới và khó đối với ngành sản phụ khoa. Ông cũng là người đầu tiên phối hợp với các bác sĩ chuyên khoa chẩn đoán hình ảnh điều trị nút mạch thành công các ca chảy máu sau mổ đẻ bảo tồn tử cung cho các sản phụ trẻ còn nguyện vọng sinh đẻ. Ông được đồng nghiệp và bệnh nhân mệnh danh bác sỹ có "Đôi bàn tay vàng".
Về lĩnh vực sản khoa, trong suốt mấy chục năm nghiên cứu và thực hành phẫu thuật, PGS.TS. Vũ Bá Quyết đã tích lũy và truyền đạt lại cho nhiều học trò của mình những kỹ thuật quý báu về kỹ thuật mổ lấy thai. Đối với những ca mổ khó như sản phụ có mổ cũ, sản phụ bị rau tiền đạo cài răng lược… ông đã có những sáng kiến mổ dọc thân tử cung lấy thai. Đây là sáng kiến cải tiến cứu được nhiều bệnh nhân, giảm khối lượng máu mất, tránh tổn thương bàng quang, niệu quản. Đặc biệt, trong phẫu thuật ung thư phụ khoa, ông là người đầu tiên áp dụng phương pháp mổ nội soi cắt tử cung và vét hạch chậu trong bệnh ung thư niêm mạc tử cung. Phương pháp này đã mang lại kết quả tốt, giảm thời gian điều trị sau mổ cho bệnh nhân, bệnh nhân được chuyển sang điều trị hóa chất và xạ trị sớm. Ông cũng là người thực hiện ca cắt nội soi tử cung lớn nhất Việt Nam, với trọng lượng 1.100g. Đến nay, hơn 70% số ca phẫu thuật phụ khoa của Bệnh viện Phụ sản Trung ương được thực hiện bằng kỹ thuật nội soi. Chính những sáng kiến này của ông đã được Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cấp Bằng Lao động Sáng tạo và Bệnh viện Phụ sản Trung ương công nhận đó là một sáng kiến cải tiến áp dụng trong toàn Bệnh viện.
Với mong muốn các nghiên cứu phải có giá trị thực tiễn vào công tác chẩn đoán, điều trị bệnh cho bệnh nhân, trong thời gian qua, ông đã thực hiện nhiều đề tài nghiên cứu trong các lĩnh vực sản phụ khoa như: ung thư buồng trứng; ung thư cổ tử cung; ứng dụng phẫu thuật nội soi phụ khoa và điều trị ung thư phụ khoa. Ngoài ra, từ năm 2000 đến nay, ông đã tham gia cùng các tác giả khác viết 4 tài liệu dùng cho giảng dạy chuyên ngành Sản phụ khoa như: Nội soi trong phụ khoa; Bệnh nguyên bào nuôi thai nghén, Xử trí cấp cứu sản phụ khoa và Sản phụ khoa - Bài giảng cho học viên sau đại học. Từ năm 1994 trở lại đây, ông đã có 51 bài báo khoa học đăng tải trên các tạp chí khoa học trong và ngoài nước cũng như trong các hội nghị khoa học quốc tế. Nhiều công trình nghiên cứu khoa học cũng đã được ông thực hiện thành công và ứng dụng trong thực tiễn.
Từ đầu năm 2009 đến cuối 2013, trên cương vị là Phó Giám đốc rồi đến Giám đốc Bệnh viện Phụ sản Trung ương, PGS.TS. Vũ Bá Quyết đã không ngừng trau dồi chuyên môn, đẩy mạnh ứng dụng kỹ thuật tiên tiến trên thế giới trong công tác khám, điều trị các bệnh lý về sản phụ khoa; đồng thời nghiên cứu và và phát triển những kỹ thuật mới nhất của Bệnh viện. “Dù làm quản lý nhưng suốt 15 năm qua, ca nào khó nhất của Bệnh viện tôi vẫn trực tiếp tham gia phẫu thuật. Việc trực tiếp phẫu thuật những ca khó cũng giống như mình vượt qua được những dòng thác gập ghềnh, khi thành công mình thấy nhẹ nhàng, tự hào vì đã cứu sống được người bệnh, điều đó cũng như mình đã làm việc thiện cho đời. Với công suất làm việc “căng hết mình” nên tôi thường đến cơ quan lúc 7h và về nhà lúc 21h, thậm chí có những hôm tới 12h đêm. Trong mấy năm quản lý, tôi chưa có ngày nghỉ. Ngay cả ngày thứ 7, chủ nhật tôi vẫn mổ từ 5 đến 7 ca” PGS.TS. Vũ Bá Quyết chia sẻ.
Không chỉ vững về chuyên môn, nghiệp vụ mà PGS.TS. Vũ Bá Quyết còn được nhiều người biết đến bởi đức tính khiêm nhường, giản dị, hết lòng vì bệnh nhân. Trải qua nhiều cương vị công tác, bản thân PGS.TS. Vũ Bá Quyết luôn nỗ lực phấn đấu, tận tâm trong công việc, ông đã được nhiều bệnh nhân, gia đình người bệnh biết đến và quý mến. Cá nhân ông đã được tặng nhiều Giấy khen, Bằng khen của Bộ Y tế và Thủ tướng Chính phủ. Với những đóng góp to lớn cho ngành Y tế, năm 2015, ông là một trong những cá nhân điển hình tiên tiến được đơn vị thuộc Bộ Y tế đề xuất tặng thưởng tại Đại hội Thi đua yêu nước ngành Y tế lần thứ 6, được tổ chức vào 17/9 tới tại Hà Nội. Những gì mà PGS.TS. Vũ Bá Quyết đã và đang làm cho người bệnh thật xứng đáng với lời dạy của Bác đối với ngành Y “Lương y như từ mẫu”.
Bài, ảnh: Hoàng Hiền
