Báo chí – kênh truyền thông không thể thiếu trong TTGDSK
Báo chí Việt Nam, với 100 năm lịch sử, là công cụ đắc lực lan tỏa thông tin y tế. Từ kỷ nguyên huy hoàng của báo giấy, phát thanh, truyền hình trong thế kỷ 20, đến các nền tảng số hiện đại trong thế kỷ 21, báo chí không ngừng đổi mới để tiếp cận công chúng. Các bài viết, phóng sự được các cơ quan báo chí chính thống đăng tải đã cung cấp kiến thức và tạo phong trào xã hội tích cực.
Báo chí định hướng dư luận, đặc biệt trong các tình huống khẩn cấp về y tế. Trong đại dịch COVID-19, các cơ quan báo chí cập nhật nhanh thông tin về dịch bệnh, biện pháp phòng ngừa và tiến bộ vaccine, giúp giảm hoang mang và tăng đồng thuận trong cộng đồng.
Báo chí không chỉ truyền tải thông tin mà còn phản ánh tiếng nói của người dân, giúp ngành y tế điều chỉnh chính sách. Các bài điều tra về quá tải bệnh viện, thiếu hụt thuốc men hay câu chuyện về sự hy sinh của y bác sĩ đã tạo sự đồng cảm và hỗ trợ từ cộng đồng.
Những đóng góp nổi bật của truyền thông - giáo dục sức khỏe
TTGDSK là cầu nối giữa ngành y tế và người dân, giúp truyền tải thông tin khoa học, chính xác về các vấn đề sức khỏe, từ phòng ngừa bệnh tật đến chăm sóc cá nhân. Trong bối cảnh Việt Nam đối mặt với gánh nặng kép từ các bệnh truyền nhiễm (như COVID-19, sốt xuất huyết) và bệnh không lây nhiễm (ung thư, tiểu đường, tim mạch), TTGDSK đã góp phần thay đổi hành vi, thúc đẩy lối sống lành mạnh và ý thức tự bảo vệ sức khỏe.
Một hệ thống y tế dù hiện đại cũng không thể đáp ứng đầy đủ nếu người dân thiếu kiến thức tự chăm sóc sức khỏe. TTGDSK giúp người dân hiểu rõ cách phòng bệnh, phát hiện sớm dấu hiệu bệnh lý và tuân thủ điều trị, từ đó giảm tải cho các cơ sở y tế. Các chiến dịch về tiêm chủng, vệ sinh cá nhân hay dinh dưỡng hợp lý đã góp phần giảm tỷ lệ mắc bệnh và nâng cao chất lượng sống.
Trong thời đại thông tin bùng nổ, tin giả và thông tin sai lệch về sức khỏe trên mạng xã hội gây hoang mang và làm suy giảm niềm tin vào ngành y tế. TTGDSK, với sự hỗ trợ của báo chí, cung cấp thông tin chính thống, minh bạch, củng cố niềm tin của người dân vào các chính sách y tế và đội ngũ y bác sĩ.
Cùng điểm lại một số đóng góp nổi bật của TTGDSK
Trong hai thập kỷ qua, TTGDSK đã đóng góp to lớn vào việc kiểm soát các đại dịch và dịch bệnh nguy hiểm. Đặc biệt, trong đại dịch COVID-19 (2020-2023), các chiến dịch như “5K” (Khẩu trang - Khử khuẩn - Khoảng cách - Không tụ tập - Khai báo y tế) và “Tiêm vaccine vững niềm tin” đã nâng cao ý thức phòng dịch và thúc đẩy tỷ lệ tiêm chủng đạt hơn 90% dân số, theo thống kê của Bộ Y tế.
TTGDSK đã đưa tỷ lệ tiêm chủng các bệnh như sởi, bại liệt, viêm gan B đạt trên 95% ở trẻ em dưới 5 tuổi. Các chiến dịch như “Tháng hành động vì trẻ em” hay “Ngày tiêm chủng quốc gia”, được truyền thông rộng rãi trên báo chí và mạng xã hội, giúp phụ huynh hiểu rõ tầm quan trọng của vaccine, giảm đáng kể tỷ lệ mắc các bệnh truyền nhiễm.
Với hơn 70% gánh nặng bệnh tật đến từ các bệnh không lây nhiễm, TTGDSK đã triển khai các chương trình giáo dục về phòng ngừa tiểu đường, tăng huyết áp, ung thư, như “Sống khỏe mỗi ngày” hay “Khám tầm soát ung thư định kỳ”. Những chương trình này khuyến khích người dân bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia và tập thể dục thường xuyên.
TTGDSK ngày càng chú trọng sức khỏe tâm thần, với các chiến dịch như “Hiểu biết và phòng ngừa trầm cảm” hay “Hỗ trợ sức khỏe tâm thần hậu COVID-19”, giúp giảm kỳ thị và khuyến khích tìm kiếm hỗ trợ chuyên môn. Các chương trình hướng đến người khuyết tật, người cao tuổi, dân tộc thiểu số cũng cải thiện khả năng tiếp cận dịch vụ y tế của các nhóm này.
TTGDSK đã tạo nên nhiều phong trào tích cực, như hiến máu nhân đạo, vận động chạy bộ vì sức khỏe hay chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Phong trào “Hành trình đỏ” thu hút hàng triệu người tham gia, cung cấp hàng trăm nghìn đơn vị máu mỗi năm, đáp ứng nhu cầu cấp cứu và điều trị.
TTGDSK trong bối cảnh mới
Sự bùng nổ thông tin trên những nền tảng công nghệ mới đã tạo ra những thách thức mới cho công tác TT-GDSK. Tin giả trên mạng xã hội, từ bài thuốc không kiểm chứng đến thông tin sai về vaccine, gây khó khăn cho TTGDSK và đe dọa sức khỏe cộng đồng. Nguồn lực hạn chế, đặc biệt ở vùng sâu vùng xa, cùng với sự thiếu hụt đội ngũ nhà báo và nhân viên y tế chuyên về truyền thông, là rào cản lớn. Ngoài ra, thói quen tiếp nhận thông tin của người trẻ, ưu tiên TikTok, YouTube thay vì báo chí truyền thống, đòi hỏi sự đổi mới trong cách tiếp cận.
Để TTGDSK có những bước phát triển mới nhằm mục tiêu đóng góp mạnh mẽ hơn nữa vào sự nghiệp bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân, cần chú trọng những điểm sau:
Thứ nhất, tăng cường hợp tác báo chí - y tế. Đào tạo nhà báo về kiến thức y khoa, cung cấp thông tin chính thống từ chuyên gia y tế để nâng cao chất lượng nội dung.
Thứ hai, đa dạng hóa nội dung, nền tảng. Sản xuất video ngắn, bài đăng mạng xã hội, nội dung phù hợp với từng nhóm đối tượng, tận dụng TikTok, Instagram để tiếp cận thế hệ trẻ.
Thứ ba, tăng cường ứng dụng công nghệ số. Sử dụng trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, thực tế ảo để cá nhân hóa thông tin sức khỏe, dự đoán xu hướng bệnh tật và tạo trải nghiệm giáo dục sinh động.
Thứ tư, đẩy mạnh truyền thông ở vùng sâu vùng xa: Đầu tư vào loa phát thanh và chú trọng các hình thức truyền thông trực tiếp, nội dung bằng ngôn ngữ dân tộc thiểu số để đảm bảo thông tin y tế đến mọi người dân.
Thứ năm, chú trọng xây dựng đội ngũ chuyên gia: Phát triển đội ngũ nhà báo và nhân viên y tế chuyên về truyền thông qua các khóa học, hội thảo và hợp tác quốc tế.
Nhân kỷ niệm 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam, chúng ta tự hào về những đóng góp to lớn của công tác truyền thông - giáo dục sức khỏe trong sự nghiệp bảo vệ sức khỏe nhân dân. Từ kiểm soát dịch bệnh, thúc đẩy tiêm chủng, nâng cao nhận thức đến hỗ trợ cộng đồng, TTGDSK đã khẳng định vai trò quan trọng, với sự đồng hành của báo chí. Trong tương lai, với đổi mới công nghệ, tăng cường hợp tác và mở rộng tiếp cận, TTGDSK sẽ tiếp tục là cầu nối vững chắc, góp phần xây dựng một Việt Nam khỏe mạnh, văn minh và phát triển bền vững.
Đức Quỳnh
