Ra đời trong không khí của Cách mạng Tháng 8 lịch sử và trưởng thành trong các cuộc kháng chiến trường kỳ cũng như xây dựng, kiến thiết đất nước, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương đã phát triển trở thành một Viện nghiên cứu và đào tạo hàng đầu về Y học dự phòng với nhiều lĩnh vực chuyên ngành như Vi sinh y học, Dịch tễ học, Miễn dịch và Sinh học phân tử, Vắc xin học, Côn trùng và Động vật y học. Viện cũng là một trong những cơ quan tư vấn kỹ thuật, giúp Nhà nước và ngành Y tế trong công tác xây dựng chiến lược, chính sách về dự phòng bệnh tật, chỉ đạo xây dựng hệ thống Y tế dự phòng trên phạm vi quốc gia. Là một địa chỉ quan trọng trong mạng lưới các viện nghiên cứu y tế dự phòng Việt Nam và Y tế công cộng toàn cầu. Viện đã xây dựng và ban hành một hệ thống các quy chế, quy định nội bộ và đã được công nhận đạt tiêu chuẩn ISO 9001:2008 về quản lý để góp phần cho công tác quản lý của đơn vị được hiệu quả, công khai, dân chủ và minh bạch.
Viện quốc gia trong lĩnh vực phòng chống dịch bệnh và các bệnh phổ biến
Kể từ khi thành lập đến nay, nhiệm vụ trọng tâm chính của Viện là công tác phòng chống dịch bệnh, trước hết là các bệnh truyền nhiễm gây dịch, phổ biến. Viện đã có những đóng góp bền bỉ và hiệu quả trong phòng chống dịch bệnh, góp phần khống chế, loại trừ và thanh toán nhiều dịch bệnh nguy hiểm. Xử lý kịp thời các vụ dịch, không để dịch lớn xảy ra, đặc biệt là các bệnh dịch mới và tái xuất hiện như dịch bệnh Viêm đường hô hấp cấp nặng (SARS), dịch cúm gia cầm trên người do vi rút cúm A(H5N1), đại dịch cúm do vi rút cúm A(H1N1), sốt xuất huyết do Ebola, cúm A(H7N9), bệnh MERS-Cov…
Ngoài ra, Viện cũng là đơn vị chỉ đạo tổ chức triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia như: Chương trình phòng chống bệnh tiêu chảy; Chương trình Tiêm chủng mở rộng quốc gia; Chương trình phòng chống bệnh dại; Chương trình phòng chống bệnh sốt xuất huyết; Chương trình xét nghiệm và giám sát HIV… Những chương trình này đã góp phần làm thay đổi cơ bản cơ cấu bệnh tật, ổn định và phát triển kinh tế, xã hội của đất nước. Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới, nhờ triển khai Chương trình Tiêm chủng mở rộng trong hơn 25 năm qua, Việt Nam đã dự phòng khoảng 6,7 triệu trẻ em khỏi mắc 5 bệnh truyền nhiễm có thể dự phòng bằng vắc xin (uốn ván sơ sinh, sởi, bạch hầu, ho gà, bại liệt) và phòng 42.900 ca tử vong do các bệnh này. Thông qua việc triển khai thành công chương trình tiêm chủng mở rộng và các chương trình y tế khác, Việt nam đã giảm đáng kể tỷ lệ tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi, từ 58‰ trẻ đẻ sống năm 1990 xuống còn 23,3‰ năm 2011 và góp phần vào việc đạt mục tiêu thứ tư của thiên niên kỷ.
Trong 70 năm qua, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương đã thực hiện hơn 1700 đề tài nghiên cứu khoa học, trong đó có nhiều đề tài trọng điểm cấp quốc gia. Các đề tài nghiên cứu toàn diện, bao gồm các lĩnh vực nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu ứng dụng, thử nghiệm lâm sàng cũng như sản xuất thử nghiệm các vắc xin và chế phẩm sinh học chẩn đoán và dự phòng bệnh. Nhiều công trình nghiên cứu đã được công bố trên các tạp chí và ấn phẩm khoa học – công nghệ có uy tín, xuất bản trong nước và quốc tế. Không ít công trình đã giành được những giải thưởng cao về khoa học và kỹ thuật, như Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước, giải thưởng Kovalepskaia, Vifotec cùng một số giải thưởng của quốc tế và khu vực về khoa học, công nghệ. Các kết quả nghiên cứu khoa học của Viện đã được ứng dụng vào thực tế giám sát, phát hiện bệnh, phòng chống, thanh toán, loại trừ dịch bệnh; được sử dụng cho việc hoạch định chính sách y tế, xã hội trong từng thời kỳ phát triển của đất nước. Theo số liệu của Cục Thống kê Khoa học và Công nghệ Quốc gia, Bộ Khoa học & Công Nghệ, giai đoạn 2010-2014 Viện là đơn vị xếp thứ 9/20 tổ chức có số lượng công bố quốc tế nhiều nhất Việt Nam, và đứng đầu trong lĩnh vực Y tế dự phòng.
Hệ thống các phòng xét nghiệm của Viện luôn không ngừng phát triển và đã phục vụ xuất sắc công tác phòng chống dịch cũng như nghiên cứu khoa học. Hiện Viện có Phòng Thí nghiệm An toàn sinh học cấp III, có 6 Phòng Xét nghiệm được cấp chứng chỉ ISO 15189:2012, có 1 Phòng Xét nghiệm được công nhận đạt chuẩn ISO 17025:2005, 3 Phòng Xét nghiệm đạt tiêu chuẩn của WHO.
Trong lĩnh vực hợp tác quốc tế, Viện đã có quan hệ hợp tác có hiệu quả về nhiều mặt với hơn 40 quốc gia, tổ chức quốc tế, tổ chức chính phủ, phi chính phủ, cơ quan khoa học và các trường đại học trên thế giới, giúp cho Viện không ngường đổi mới trang thiết bị, đào tạo đội ngũ cán bộ chuyên sâu, cập nhật các kỹ thuật tiên tiến trong lĩnh vực y tế dự phòng.
Đơn vị nghiên cứu khoa học đầu tiên được giao đào tạo tiến sỹ
Từ năm 1979, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương là đơn vị nghiên cứu khoa học đầu tiên trong cả nước được Thủ tướng Chính phủ giao nhiệm vụ đào tạo tiến sỹ. Hơn 35 năm qua Viện đã đào tạo được 310 tiến sỹ thuộc 7 chuyên ngành. Với đội ngũ giảng viên là những nhà khoa học và sư phạm đầu ngành về Y học dự phòng cùng với sự hợp tác, hỗ trợ của nhiều đơn vị đào tạo, nghiên cứu trên cả nước. Nhiều tiến sỹ được đào tạo tại Viện đã và đang giữ các vị trí quan trọng trong quản lý, nghiên cứu và đào tạo về y tế dự phòng, từ trung ương tới địa phương. Nhiều công trình nghiên cứu đề tài luận án tiến sỹ có khả năng ứng dụng cao, góp phần hiệu quả vào sự nghiệp bảo vệ và nâng cao sức khỏe nhân dân và bộ đội. Ngoài ra, Viện còn tổ chức đào tạo gần một nghìn khóa đào tạo kỹ thuật ngắn hạn cho các tuyến địa phương, góp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho hệ thống y tế dự phòng.
Ngoài vinh dự là đơn vị được thành lập đầu tiên trong hệ thống y tế dự phòng, Viện đã đặt cơ sở và hỗ trợ, giúp đỡ cho sự hình thành và trưởng thành của nhiều cơ quan, đơn vị y tế khác trên cả nước, góp phần hình thành nên hệ thống y tế dự phòng toàn diện và lớn mạnh, phục vụ có hiệu quả như ngày nay. Viện có nhiệm vụ hỗ trợ trực tiếp về kỹ thuật cho 28 tỉnh/thành phố phía Bắc. Đến thời điểm hiện nay, đã có 11/28 Trung tâm Y tế Dự phòng tuyến tỉnh đạt chuẩn quốc gia về y tế dự phòng. Bên cạnh đó công tác chỉ đạo tuyến cũng chỉ đạo thực hiện các hoạt động phòng chống các bệnh không lây nhiễm và đưa ra các giải pháp can thiệp nhằm nâng cao sức khỏe cộng đồng.
Phát huy truyền thống 70 năm xây dựng và phát triển, trong thời gian tới Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương phấn đấu tiếp tục giữ vững là Viện quốc gia và là một trong những Viện hàng đầu trong khu vực trong lĩnh vực phòng chống các bệnh dịch mới và tái nổi, các bệnh không lây nhiễm, các vấn đề y tế công cộng quan trọng. Viện tập trung triển khai các kỹ thuật chuẩn thức và hiện đại ở mức phân tử về vi sinh y học, miễn dịch, di truyền... đảm bảo chất lượng với mức độ an toàn sinh học cao. Đẩy mạnh nghiên cứu khoa học về dịch tễ học, vi sinh y học, miễn dịch học, sức khỏe cộng đồng và y tế công cộng; phát triển, nghiên cứu thử nghiệm và chuyển giao công nghệ sản xuất vắc xin mới và các chế phẩm sinh học dùng cho dự phòng, chẩn đoán và điều trị. Từng bước áp dụng tiến bộ khoa học công nghệ mới trong dự phòng, giám sát, điều tra, chẩn đoán phát hiện sớm, và đáp ứng nhanh. Viện tăng cường đào tạo tiến sĩ, đào tạo liên tục đạt chuẩn quốc gia và quốc tế trong lĩnh vực dịch tễ học, vi sinh y học, miễn dịch học, sức khỏe cộng đồng và y tế công cộng. Đồng thời, chỉ đạo và hỗ trợ mọi mặt cho các tuyến của hệ thống y tế dự phòng nhằm thực hiện các nhiệm vụ chiến lược của ngành y tế là khống chế, thanh toán các bệnh truyền nhiễm đang lưu hành, các bệnh đang giảm thiểu nhưng có xu hướng quay trở lại, các bệnh không lây nhiễm, các bệnh mới phát sinh, góp phần tích cực trong việc bảo vệ và chăm sóc sức khoẻ của nhân dân.
Với những cống hiến đó, trong 70 năm qua, Viện Vệ sinh Dịch tế Trung ương đã được Đảng, Nhà nước và Bộ Y tế trao tặng nhiều phần thưởng cao quý như danh hiệu Anh hùng Lao động, Huân chương Độc lập hạng Nhất, Huân chương Lao động hạng Nhất, Cờ Thi đua của Chính phủ, Bằng khen Bộ Y tế, nhiều đơn vị trực thuộc Viện đạt nhiều danh hiệu và phần thưởng và nhiều cá nhân được phong tặng Anh hùng Lao động, Thầy thuốc Nhân dân, Nhà giáo Nhân dân.
AN NGUYÊN
