Điểm báo 20/12/2018

Các chuyên gia y tế nhận định, Việt Nam đang phải đối mặt với sự quay trở lại của một số bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Mặt khác, nước ta cũng trở thành "điểm nóng" có nguy cơ cao xuất hiện các tác nhân gây bệnh truyền nhiễm mới nổi (BTNMN) lây truyền từ vật nuôi, động vật hoang dã, có khả năng gây hậu quả nghiêm trọng đối với sức khỏe người dân và sự phát triển đất nước.

Những năm qua, được sự quan tâm của cấp ủy đảng, chính quyền các cấp, sự phối hợp chặt chẽ của các ban, ngành, đoàn thể, nhất là sự nỗ lực của ngành, ngành y tế đã làm tốt công tác phát hiện ca bệnh, điều trị, quản lý, cách ly, vệ sinh phòng bệnh và tiêm chủng… Nhờ vậy, hầu hết các bệnh dịch truyền nhiễm nguy hiểm có khả năng lây truyền nhanh và có thể gây chết người như: sốt xuất huyết, tay, chân, miệng, sởi, thủy đậu, uốn ván, viêm gan vi-rút; viêm màng não do não mô cầu… đều giảm. Các BTNMN như MERS - CoV, cúm A(H5N1), cúm A(H7N9) cũng được ngăn chặn kịp thời. Thống kê của ngành y tế cho thấy, các bệnh dịch lưu hành trong nước đã được khống chế và kiểm soát tốt, số ca mắc bệnh truyền nhiễm có xu hướng giảm dần qua các năm. Trong năm 2018, số ca mắc bệnh tay, chân, miệng giảm 18,9%, sốt xuất huyết giảm 53,6% so với năm 2017. Các bệnh truyền nhiễm khác như sốt rét, lao, phong, bạch hầu, ho gà..., số ca mắc cũng giảm và có tỷ lệ mắc thấp hơn nhiều so với các nước trong khu vực. Ðáng chú ý, việc ngăn ngừa các bệnh trong chương trình tiêm chủng mở rộng tiếp tục duy trì thành quả, trong đó có nhiều bệnh số ca mắc đã giảm từ hàng trăm, tới hàng nghìn lần so với trước khi có chương trình tiêm chủng mở rộng như bại liệt, uốn ván sơ sinh…

Theo Cục trưởng Y tế dự phòng (Bộ Y tế) Trần Ðắc Phu, những năm gần đây, thế giới đang phải đương đầu với nguy cơ xuất hiện và lan truyền của các BTNMN, hoặc tái bùng phát ở người, vật nuôi và động vật hoang dã. Những bệnh này xuất phát từ mối tương tác con người - động vật - hệ sinh thái và có khả năng gây hậu quả nghiêm trọng đối với sức khỏe con người, sự phát triển kinh tế và nhiều vấn đề khác. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã có những minh chứng khoa học cho thấy khoảng 70% số ca bệnh truyền nhiễm nguy hiểm mới nổi ở người có nguồn gốc từ động vật. Ðáng lo ngại, hiện Việt Nam được xác định là một trong những "điểm nóng" có nguy cơ rất cao xuất hiện các tác nhân gây BTNMN gồm các bệnh lây truyền từ vật nuôi, động vật hoang dã, hoặc hệ sinh thái. Các BTNMN đã ghi nhận ở Việt Nam như: Hội chứng hô hấp cấp tính nặng (SARS), cúm gia cầm A(H5N1), cúm A(H1N1)... Ngoài ra, bệnh dại hiện có số ca gây tử vong đứng hàng đầu trong các bệnh truyền nhiễm. Hơn 90% số ca bệnh dại trên người do lây nhiễm từ chó; số người chết do bệnh dại trung bình giai đoạn 2011 - 2016, vẫn xấp xỉ 100 người/năm…

Các chuyên gia cho rằng, nguyên nhân dẫn đến một số dịch, bệnh truyền nhiễm nguy hiểm có chiều hướng gia tăng thời gian gần đây là do tình trạng ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, thiên tai, lụt bão. Tốc độ đô thị hóa nhanh, hình thành nhiều vùng dân cư tập trung, sự gia tăng dân số, giao lưu đi lại của người dân tăng cao có thể làm phát sinh dịch bệnh... Bên cạnh đó, ý thức của người dân chưa cao, còn chủ quan, lơ là và xem thường dịch bệnh; chưa chủ động thực hiện các biện pháp phòng, chống bệnh dịch, vệ sinh môi trường theo nội dung khuyến cáo của ngành y tế. Chính quyền tại một số địa phương chưa thật sự quyết liệt trong công tác phòng, chống dịch bệnh; chưa chú trọng đầu tư cho công tác phòng dịch; việc phối hợp liên ngành trong kiểm soát dịch bệnh truyền nhiễm, phòng chống các yếu tố nguy cơ sức khỏe chưa chặt chẽ. Mạng lưới y tế tại một số địa phương còn thiếu về số lượng, yếu về chất lượng nguồn nhân lực, cơ cấu chưa hợp lý. Kinh phí cho công tác phòng, chống dịch chưa được đầu tư đúng mức, khi xảy ra dịch bệnh mới có kinh phí, hoặc cấp muộn dẫn đến tình trạng thụ động trong công tác phòng, chống dịch bệnh…

Để chủ động khống chế, đẩy lùi các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, BTNMN, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chương trình mục tiêu Y tế - Dân số giai đoạn 2016 - 2020, với mục tiêu là chủ động phòng, chống một số dịch bệnh, phát hiện dịch sớm, kịp thời khống chế, không để dịch lớn xảy ra; giảm tỷ lệ mắc, tỷ lệ chết do các bệnh dịch nguy hiểm. Ðể hiện thực hóa các mục tiêu đề ra, ngành y tế cần tiếp tục củng cố hệ thống y tế dự phòng nói chung và mạng lưới cán bộ làm công tác phòng, chống dịch nói riêng. Cải thiện năng lực của hệ thống giám sát thông qua việc thường xuyên nâng cao kiến thức chuyên môn, kỹ thuật cho cán bộ y tế dự phòng; trang bị, nâng cấp cơ sở vật chất, áp dụng các tiến bộ khoa học - kỹ thuật và duy trì mạng lưới y tế dự phòng sẵn có, nhằm sớm phát hiện các ca bệnh đầu tiên và nhanh chóng đáp ứng khống chế ổ dịch...

Bộ Y tế đề nghị cấp ủy đảng, chính quyền các địa phương tiếp tục quan tâm và đầu tư hơn nữa cho công tác phòng, chống dịch bệnh trên địa bàn; chỉ đạo các đơn vị liên quan phối hợp chặt chẽ hơn nữa với ngành y tế đẩy mạnh tuyên truyền để nâng cao vai trò, trách nhiệm của cộng đồng trong công tác phòng, chống dịch bệnh. Các địa phương duy trì tiêm các loại vắc-xin trong chương trình tiêm chủng mở rộng, đạt ít nhất 95% quy mô xã, phường, đặc biệt lưu ý khu vực miền núi, vùng sâu, vùng xa, đồng bào dân tộc thiểu số, vì tiêm chủng là biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất. Thường xuyên tổ chức các đoàn kiểm tra, đôn đốc hoạt động phòng, chống dịch bệnh tại các địa bàn trọng điểm; tăng cường kiểm tra, xử lý cá nhân, tổ chức không chấp hành các biện pháp phòng, chống dịch theo quy định… (Nhân dân, trang 5).

Ðến nay, 63 tỉnh, thành phố trong cả nước đạt tiêu chuẩn loại trừ bệnh phong trên quy mô tỉnh theo tiêu chuẩn của Việt Nam. Nhằm hướng tới mục tiêu thanh toán bệnh phong, cần có sự quan tâm, đầu tư hơn nữa của các cấp chính quyền và sự tham gia một cách chủ động của người dân trong công tác phòng, chống bệnh phong hiện nay.

Bệnh phong là một bệnh nhiễm trùng do trực khuẩn Mycobacterium leprae gây nên. Bệnh tiến triển lâu dài, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể gây tàn tật nặng nề và sự kỳ thị của cộng đồng đối với người mắc bệnh. Theo phân loại của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), việc loại trừ bệnh phong được chia thành hai khái niệm: Loại trừ bệnh phong và thanh toán bệnh phong. Loại trừ bệnh phong, nghĩa là tỷ lệ phát hiện người mắc bệnh phong mới dưới 1/100 nghìn người; tỷ lệ lưu hành bệnh dưới 0,2/10 nghìn người. Thanh toán bệnh phong, nghĩa là vùng, quốc gia "không còn đất" cho trực khuẩn gây bệnh phong, không còn người bệnh mắc bệnh phong mới xuất hiện...

Tại Việt Nam, kể từ khi chương trình phòng, chống bệnh phong (PCBP) trở thành chương trình mục tiêu y tế quốc gia từ năm 1995, công tác PCBP đã thu được nhiều kết quả. Tính đến hết năm 2015, tất cả các tỉnh, thành phố trên cả nước đạt tiêu chuẩn loại trừ bệnh phong tuyến tỉnh theo tiêu chuẩn Việt Nam... Hiện số lượng người tàn tật do bệnh phong ở cộng đồng khoảng 20 nghìn người và số lượng người bị phong tại các khu điều trị vào khoảng 1.800 người. Bên cạnh đó, công tác phòng, chống tàn tật, phục hồi chức năng và tái hòa nhập cộng đồng cho người bệnh phong được các cấp chính quyền, các ban, ngành, đoàn thể, ngành y tế hết sức quan tâm. Tổ chức hướng nghiệp, dạy nghề cho người bệnh và con em họ để có thể tự lập, tự chủ cuộc sống; tổ chức khám, cấp phát thuốc miễn phí điều trị cho những người bệnh có bệnh da, hoặc có bất thường trên da để tìm bệnh phong một cách kịp thời và hiệu quả…

Tuy nhiên, thực tế cho thấy công tác PCBP ở nước ta còn gặp không ít khó khăn, hạn chế như ở một số địa phương, sau khi được công nhận loại trừ bệnh phong cấp tỉnh, sự quan tâm của chính quyền có phần giảm sút, thiếu sự đầu tư tài chính và nhân lực. Mô hình quản lý hoạt động PCBP tuyến tỉnh có sự thay đổi ở nhiều nơi; đội ngũ làm công tác chống phong bị suy giảm. Hiện nay, người mắc bệnh phong đã xuất hiện trở lại ở một số vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số. Số người tàn tật do bệnh phong vẫn còn nhiều và cần được chăm sóc sức khỏe cả đời. Hiện, các cơ sở điều trị phong trên cả nước đang đối mặt tình trạng thiếu nhân lực, nguồn kinh phí dành cho công tác điều trị và chăm sóc người bệnh…

Ðể thực hiện tốt và hoàn thành các mục tiêu về PCBP giai đoạn 2016 - 2020, ngành y tế cần tiếp tục duy trì mạng lưới PCBP, củng cố mạng lưới phong - da liễu phù hợp. Ðẩy mạnh phổ biến, tuyên truyền pháp luật, chính sách về PCBP. Tổ chức các lớp tập huấn về dịch tễ bệnh phong; kiến thức về bệnh, các biện pháp và kỹ thuật phòng, chống tàn tật do bệnh phong gây ra; tăng cường công tác khám, phát hiện người bệnh phong mới theo phân vùng dịch tễ; khám lồng ghép với các chuyên khoa khác như: Lao, tâm thần, bướu cổ, sốt rét...

Duy trì và phát triển mạng lưới và đội ngũ làm công tác phong ở cả ba tuyến tỉnh, huyện, xã; hạn chế tới mức thấp nhất việc xáo trộn cán bộ chuyên trách. Tiếp tục duy trì các hoạt động PCBP ở tuyến tỉnh và tuyến y tế cơ sở, lồng ghép công tác PCBP vào mạng lưới chăm sóc sức khỏe ban đầu; công tác chăm sóc phòng, chống tàn tật và phẫu thuật phục hồi chức năng cho người tàn tật. Các cơ quan chức năng cần sớm nghiên cứu và ban hành các cơ chế, chính sách khuyến khích các tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư nguồn lực PCBP. Ðồng thời, tranh thủ sự tài trợ các tổ chức từ thiện và sự quan tâm của các địa phương để đào tạo nghề, phát triển kinh tế giúp người bệnh phong nâng cao chất lượng cuộc sống, hòa nhập cộng đồng. (Nhân dân, trang 5).