Điểm báo ngày 28/3/2017

Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT) TP Hồ Chí Minh, hiện sản lượng nông sản thực phẩm trên địa bàn đáp ứng chưa tới 30% nhu cầu của người dân. 70% sản lượng còn lại phải nhập từ các tỉnh hoặc nhập khẩu qua nhiều đường khác nhau đã đặt ra nhiều thách thức cho công tác quản lý của các đơn vị chức năng, nhất là việc truy xuất nguồn gốc thực phẩm.

Nông sản - chỉ quản lý bao bì

Là một trong ba chợ đầu mối lớn của thành phố, mỗi ngày chợ đầu mối nông sản Thủ Đức tiếp nhận từ 3 nghìn đến 3,5 nghìn tấn rau quả, trái cây. Vào những ngày cao điểm lễ, Tết, sản lượng tăng lên gần 7 nghìn tấn. Trong đó, 70% đến 80% sản lượng rau quả và trái cây về chợ có nguồn gốc từ các trang trại, doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh của các tỉnh, thành phố trong cả nước, 20% đến 30% còn lại chủ yếu là hàng nhập khẩu. Phó Giám đốc Công ty Quản lý và kinh doanh chợ nông sản Thủ Đức Nguyễn Thanh Hà cho biết: “Hàng hóa đến chợ, chỉ quản lý thông qua bao bì, nhãn hiệu, còn bên trong không thể biết được. Nhiều mặt hàng phân biệt chỉ bằng… kinh nghiệm!”. Thực tế này cũng diễn ra tại chợ đầu mối Bình Điền và Hóc Môn với sản lượng nông sản thực phẩm về hai chợ khoảng 3 nghìn tấn/ngày.

Lý giải khó khăn trong công tác quản lý nguồn gốc nông sản thực phẩm, lãnh đạo Ban quản lý chợ đầu mối nông sản thực phẩm Bình Điền cho rằng, hiện lực lượng của ba Chi cục chức năng về an toàn thực phẩm của thành phố quá mỏng cho nên việc hỗ trợ Ban quản lý trong việc kiểm tra, xử lý hàng hóa vi phạm gặp rất nhiều khó khăn. Tỷ lệ lấy mẫu kiểm tra thực tế tại chợ rất hạn chế so với tổng số 2.400 tấn hàng hóa về chợ mỗi đêm. Ngoài ra, việc tạm giữ lô hàng để chờ kết quả kiểm tra chính thức (đối với mặt hàng rau củ quả, thịt) thường kéo dài từ hai đến bốn ngày. Trong trường hợp kết quả kiểm tra không vi phạm, hàng hóa lưu kho bị giảm chất lượng, hư hỏng thì chính cơ quan kiểm tra phải chịu trách nhiệm. Điều này gây áp lực và tâm lý e ngại cho chính đơn vị kiểm tra, quản lý nhà nước. Phó Giám đốc Sở NN-PTNT Huỳnh Thị Kim Cúc cho biết, hầu hết các chợ đầu mối đều không có giấy chứng nhận lô hàng nhập vào đối với mặt hàng nông sản, mà chỉ có đối với mặt hàng thịt heo, đây là hạn chế không nhỏ đối với lực lượng kiểm tra về xuất xứ sản phẩm.

Hộ chăn nuôi nhỏ, lẻ đứng ngoài cuộc

Nhằm trả lại sự công bằng cho các trang trại, doanh nghiệp (DN) làm ăn chân chính, lấy lại niềm tin của người tiêu dùng đối với mặt hàng thịt heo, Đề án quản lý, nhận diện và truy xuất nguồn gốc thịt heo được Sở Công thương thành phố chủ trì triển khai thực hiện từ tháng 12-2016. TP Hồ Chí Minh được xem là địa phương đầu tiên trên cả nước thực hiện đề án này, thể hiện sự quyết tâm của chính quyền trong việc bảo đảm bữa ăn an toàn đến từng hộ gia đình. Tuy nhiên, theo nhận định của Sở Công thương, bên cạnh sự thuận lợi là đề án được triển khai tại các kênh phân phối hiện đại có hoạt động chăn nuôi, giết mổ và cung cấp thịt heo vào hệ thống đã được chuẩn hóa, thì phần lớn các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ không đăng ký tham gia đề án, chưa có thói quen sử dụng và tiếp cận thiết bị công nghệ thông tin hiện đại. Do đó, việc thực hiện quy trình truy xuất nguồn gốc ứng dụng công nghệ thông tin gặp nhiều khó khăn. Một hạn chế khác cũng được lãnh đạo Sở Công thương chia sẻ, Đề án cần có sự phối hợp, hỗ trợ của Sở NN - PTNT và Chi cục Thú y các tỉnh. Thế nhưng các tỉnh, thành phố vẫn chưa tích cực phối hợp, chưa coi đó là việc của địa phương mình, dẫn đến khâu chăn nuôi, giết mổ, vận chuyển không được kết nối, việc truy xuất nguồn gốc bị gián đoạn. Phó Giám đốc Sở NN - PTNT Huỳnh Thị Kim Cúc cho biết: Công tác quản lý an toàn thực phẩm (ATTP) giữa các tỉnh chưa đồng bộ và chặt chẽ. Mặt khác, chưa có quy định về giấy chứng nhận ATTP cho nên khó phát hiện xử lý và truy xuất nguồn gốc thực phẩm không an toàn.

Báo cáo tại buổi giám sát mới đây của HĐND thành phố về việc thực hiện chính sách, pháp luật về vệ sinh ATTP, lãnh đạo Sở NN - PTNT cho biết: Đã có thể giám sát hơn 70% nguồn sản phẩm từ các tỉnh đưa về tiêu thụ tại thành phố. Chưa thể yên tâm với tỷ lệ mà Sở NN-PTNT đưa ra, Trưởng Ban Văn hóa - Xã hội, HĐND thành phố, Thi Thị Tuyết Nhung băn khoăn: Nếu nói 30% nguồn sản phẩm mà người dân tiêu thụ mỗi ngày chưa được giám sát, xác định nguồn gốc thì quả là điều đáng lo. Bởi thực tế, mỗi ngày người dân thành phố tiêu thụ một nghìn đến 1,2 nghìn tấn thịt, hơn 460 tấn thủy sản và 3 nghìn tấn rau củ. Đồng chí Thi Thị Tuyết Nhung đề nghị Sở NN - PTNT với vai trò quản lý nhà nước về an toàn vệ sinh thực phẩm, cần làm tốt hơn nữa việc phối hợp với các cơ quan chức năng trong kiểm tra, xử lý để mang lại kết quả thực chất hơn, bảo đảm kiểm soát được 100% lượng thực phẩm cung ứng ra thị trường. (Nhân dân, trang 9).

Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam vừa chỉ đạo Bộ Y tế phối hợp Bảo hiểm xã hội (BHXH) Việt Nam sửa đổi, bổ sung quy định về mua thuốc biệt dược gốc đã hết bản quyền và cơ cấu mua sắm, sử dụng thuốc biệt dược gốc và thuốc generic nhóm 1.

Đây là giải pháp để tiết kiệm quỹ bảo hiểm y tế (BHYT), giảm chi phí cho người bệnh. Tuy nhiên, để thực hiện tốt chủ trương này, cần bảo đảm thuốc generic nhóm 1 đáp ứng yêu cầu điều trị và xem xét việc phân chia nhóm thuốc trong đấu thầu cho phù hợp hơn.

Theo quy định của Luật Dược, biệt dược gốc là thuốc đầu tiên được cấp phép lưu hành trên cơ sở có đầy đủ dữ liệu về chất lượng, an toàn, hiệu quả. Khi hết thời hạn bảo hộ bản quyền (thường là 20 năm), các nhà sản xuất dược phẩm thường khai thác các dược chất của biệt dược gốc dưới dạng thuốc generic (thuốc có cùng dược chất, hàm lượng, dạng chế với biệt dược gốc) với giá rẻ hơn nhiều lần. Đến nay, Bộ Y tế công bố danh mục thuốc biệt dược gốc với khoảng 900 loại thuốc, trong đó, có hàng trăm loại đã hết hạn bảo hộ và đã có thuốc generic thay thế.

Trong công tác đấu thầu những năm qua, thuốc biệt dược gốc được xếp một nhóm mời thầu riêng. Tỷ lệ sử dụng thuốc biệt dược gốc trong cơ cấu sử dụng thuốc tại các bệnh viện khoảng 40%, trong khi tỷ lệ thuốc generic nhóm 1 chiếm 25%, thuốc trong nước 29%. Nguyên nhân tỷ lệ sử dụng thuốc biệt dược cao, một phần do các bệnh viện tuyến cuối điều trị các bệnh nặng, một phần do tâm lý chuộng dùng thuốc nhập khẩu trong giới điều trị. Thuốc biệt dược gốc hết thời hạn bảo hộ giá cao hơn so với thuốc generic nhóm 1, gây lãng phí quỹ BHYT, trong khi có thể thay thế dùng thuốc generic giá rẻ hơn nhiều lần.

Từ thực tế nêu trên, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam yêu cầu Bộ Y tế phối hợp BHXH Việt Nam sửa đổi, bổ sung quy định về mua thuốc biệt dược gốc đã hết bản quyền để giảm giá thuốc thông qua đấu thầu rộng rãi với các thuốc generic nhóm 1 đã có nhiều số đăng ký đáp ứng yêu cầu điều trị theo danh mục do Bộ Y tế công bố. Đồng thời, thống nhất với Bộ Y tế cơ cấu mua sắm, sử dụng giữa thuốc biệt dược gốc và thuốc generic thuộc nhóm 1; không thanh toán đối với các trường hợp mua sắm, sử dụng ngoài cơ cấu đã thống nhất. Bộ Y tế chỉ đạo việc kê đơn thay thế các thuốc biệt dược gốc đã hết bản quyền bằng các thuốc generic nhóm 1 có nhiều số đăng ký đáp ứng yêu cầu điều trị.

Theo một đơn vị kinh doanh dược, khi thực hiện đưa các thuốc biệt dược hết hạn bảo hộ ra khỏi danh mục thuốc biệt dược gốc để xếp vào thuốc generic nhóm 1 có thể sẽ kéo giảm giá thuốc so với trước do tạo ra được cạnh tranh về giá. Tuy nhiên, cũng có thể thuốc biệt dược gốc hết hạn bảo hộ vẫn có cơ hội trúng thầu ở thuốc generic nhóm 1 với mức giá không giảm hoặc giảm ít so với trước do không có thuốc cạnh tranh. Hoặc có thể thuốc biệt dược hết hạn bảo hộ không tham gia dự thầu, ảnh hưởng nhu cầu thuốc cho điều trị. Do đó, để thực hiện hiệu quả quy định mới, cần bảo đảm có nhiều số đăng ký cho các thuốc generic ở nhóm 1, tạo ra sự cạnh tranh lành mạnh, đạt được mục tiêu giảm giá thuốc.

Nhiều ý kiến từ các bệnh viện đồng tình với chủ trương, cho rằng việc cơ cấu sử dụng thuốc biệt dược gốc và thuốc generic nhóm 1 là cần thiết, góp phần sử dụng hiệu quả quỹ BHYT và tiết kiệm cho người bệnh. Tuy nhiên, cần tính những trường hợp đặc thù vì hiệu quả điều trị. Lãnh đạo Bệnh viện Phổi Trung ương cho biết, trường hợp có thể sử dụng thuốc generic thì nên tăng cường sử dụng để đỡ tốn kém cho người bệnh nhưng một số trường hợp bắt buộc sử dụng vẫn phải dùng thuốc biệt dược gốc. Cơ sở y tế cũng cần lưu ý việc kê đơn nhằm mang lại lợi ích cho người bệnh. Bệnh viện Hữu Nghị cũng cho biết, sẽ thực hiện việc thay thế thuốc biệt dược gốc bằng thuốc generic nhóm 1 khi có quy định cụ thể, tuy nhiên, cần ghi nhận ý kiến của người bệnh về hiệu quả sử dụng thuốc generic nhóm 1 thay thế thuốc biệt dược gốc hết hạn bảo hộ bản quyền. Bệnh viện Nội tiết Trung ương băn khoăn về hiệu quả điều trị nếu người bệnh mãn tính không dùng thuốc biệt dược...

Trả lời về chất lượng một số thuốc generic nhóm 1 có bảo đảm thay thế điều trị cho thuốc biệt dược gốc đã hết hạn hay không, Viện Kiểm nghiệm thuốc Trung ương cho biết, thuốc generic nhóm 1 nói chung khi lưu hành ở thị trường hầu hết có tiêu chuẩn chất lượng không thấp hơn thuốc biệt dược gốc và khi lấy mẫu kiểm tra chất lượng, phần lớn đều đạt tiêu chuẩn chất lượng (đạt về mặt hóa lý), nhưng cần phải đánh giá về hiệu quả điều trị mới có thể quyết định thay thế thuốc biệt dược gốc. Do đó, cần xem xét phân chia lại nhóm thuốc trong đấu thầu hiện nay để có danh mục thuốc generic bảo đảm thay thế điều trị. Theo Thông tư 11/2016/TT-BYT, thuốc đấu thầu hiện nay được chia thành hai gói riêng biệt: gói thuốc biệt dược gốc hoặc tương đương điều trị và gói thuốc generic. Trong gói generic lại chia thành năm nhóm nhỏ theo tiêu chí kỹ thuật và tiêu chuẩn công nghệ sản xuất thuốc, cho nên, chưa đánh giá hết được mặt hiệu quả điều trị của thuốc. Theo Phó Viện trưởng Viện Kiểm nghiệm thuốc Trung ương TS Tạ Mạnh Hùng, ở các nước phát triển, các thuốc generic đều phải có dữ liệu chứng minh hiệu quả lâm sàng của thuốc hoặc phải có dữ liệu chứng minh thuốc generic có khả năng thay thế thuốc biệt dược gốc. Tại Việt Nam và nhiều nước đang phát triển, thuốc generic tồn tại thêm cả loại chưa có các dữ liệu chứng minh khả năng thay thế biệt dược gốc. Đây là thực tế khách quan và không thể ngay một lúc loại bỏ toàn bộ các thuốc này được. Do đó, cách phân chia nhóm thuốc, nhất là đối với nhóm thuốc biệt dược gốc, cần nhiều hơn các tiêu chí chất lượng để thống nhất quản lý thuốc tương tự các nước. Có thể chia thành: Nhóm một là các thuốc còn bản quyền bảo hộ. Chỉ các thuốc còn bản quyền bảo hộ mới được công nhận là biệt dược, tất cả các thuốc đã hết bản quyền bảo hộ không thuộc nhóm này, coi là các thuốc generic. Nhóm hai là thuốc generic, trong đó, chia thành các nhóm nhỏ: Nhóm 2A gồm thuốc biệt dược gốc đã hết hạn bảo hộ bản quyền và các thuốc generic có đầy đủ các dữ liệu lâm sàng, an toàn, hiệu quả. Nhóm 2B là thuốc generic có đủ các tài liệu nghiên cứu chứng minh khả năng thay thế thuốc nhóm 2A (là các thuốc tương đương sinh học). Nhóm 2C là thuốc generic chưa có các dữ liệu chứng minh khả năng thay thế thuốc 2A. BHXH Việt Nam cũng cho rằng, để thực hiện tốt chủ trương mới, Bộ Y tế cần rà soát danh mục biệt dược gốc để đưa ra khỏi danh mục những biệt dược hết hạn bảo hộ, đồng thời, rà soát danh mục thuốc generic nhóm một hiện nay, có thể phân chia lại nhóm thuốc để đưa ra khỏi nhóm một những thuốc chưa đáp ứng yêu cầu điều trị, tạo sự công bằng khi đưa thuốc biệt dược gốc hết hạn xếp vào nhóm một. Sau khi có danh mục, cần có hướng dẫn đấu thầu, chấm thầu cụ thể.

Chủ trương nêu trên nhằm giảm giá thuốc biệt dược, góp phần tăng cường khả năng tiếp cận thuốc của người dân, khả năng chi trả của ngân sách nhà nước và BHYT. Tuy nhiên, trong đấu thầu thuốc rất cần những giải pháp quản lý đồng bộ khác để có thể tiết kiệm hơn cho quỹ BHYT như kiểm soát thuốc có hàm lượng, dạng bào chế, kết hợp không phổ biến; các tiêu chí mời thầu không có tính cạnh tranh... vẫn đang diễn ra. (Nhân dân, trang 9).