Xu hướng dịch tễ bệnh lao trên toàn cầu nói chung đang có chiều hướng giảm với tỷ lệ mới mắc giảm khoảng 2%/năm. Trong kế hoạch chiến lược kết thúc bệnh lao The End TB Strategy đã được ban hành, WHO đã đưa ra mục tiêu phát triển thiên niên kỷ trên toàn cầu đến năm 2020 giảm 20% số người bệnh lao mới mắc và 35% số người tử vong vì lao so với năm 2015, đến năm 2025 sẽ giảm tương ứng là 50% và 75%. Như vậy, tốc độ giảm mới mắc sẽ cần phải tăng lên từ 4-5% mỗi năm vào năm 2020 và tăng lên 10% vào năm 2025. Hiện nay, ước tính mục tiêu này có thể đạt được ở một số khu vực trên thế giới, tuy nhiên rất có thể sẽ khó đạt được ở khu vực châu Phi vì liên quan đến tình hình dịch tễ HIV cao.
Tại Việt Nam, công tác phòng chống lao thời gian qua đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể, tuy nhiên Việt Nam hiện vẫn là nước có gánh nặng bệnh lao cao, đứng thứ 16 trong 30 nước có số người bệnh lao cao nhất trên toàn cầu, đồng thời đứng thứ 13 trong số 30 nước có gánh nặng bệnh lao kháng đa thuốc cao nhất thế giới (báo cáo WHO 2018). Nguyên nhân vẫn còn tồn tại những khó khăn như: Dịch tễ lao ở Việt Nam còn cao; Tầm soát quản lí lao kháng đa thuốc (PMDT) thì chưa tầm soát hết các đối tượng nghi MDR, tỷ lệ người được xét nghiệm GeneXpert trong số nghi MDR còn hạn chế tại nhiều địa phương. Tỷ lệ điều trị thành công của lô bệnh nhân đăng ký điều trị trong quý 1 năm 2017 đạt 70%, tương đương kết quả lô bệnh nhân thu dung năm 2016 (68%), thấp hơn so với các năm 2014, 2015 (75%). Tỷ lệ bỏ trị vẫn ở mức khá cao so với chỉ tiêu đặt ra (11% so với 9%); Cung ứng sinh phẩm xét nghiệm gặp nhiều khó khăn. Cung ứng Xpert gián đoạn dẫn đến việc sàng lọc và phát hiện hạn chế. Cung ứng thuốc chưa đầy đủ và kịp thời (do việc tiếp nhận thuốc từ Hợp đồng mua sắm năm 2018 bị chậm hơn nhiều so với kế hoạch dẫn tới thiếu cục bộ một số thuốc như Lzd, Cfz, Mfx). Chậm tiến độ mua sắm Hain test; Công tác phối kết hợp trong hoạt động phối hợp y tế công – tư (PPM) vẫn còn hạn chế. Mặc dù hầu hết các tỉnh đã tham gia triển khai, tuy nhiên mức độ còn khác nhau, sự đóng góp vào phát hiện bệnh nhân lao có tỉnh còn rất thấp. Sự gắn kết giữa các cơ sở y tế công-tư còn chưa thật sự khăng khít do nhiều yếu tố như sự phản hồi 2 chiều chưa được thường xuyên, kinh phí hỗ trợ cho y tế tư không có trong khi các cơ sở y tế tư rất ngại ghi chép báo cáo mất nhiều thời gian và ảnh hưởng đến thu nhập của họ… Khó khăn trong triển khai mua thuốc hàng hai và nhập thuốc do các thủ tục, quy định trong Nghi định 54/CP mà các đối tác cung cấp thuốc lao hàng 2 của GDF khó đáp ứng và Công tác chống lao tại 15 tỉnh chưa thành lập bệnh viện lao và bệnh phổi, sát nhập Trung tâm CDC....
Với sự hỗ trợ mạnh mẽ từ Chính phủ, các đối tác, các nhà tài trợ trong nước, quốc tế về tài chính và kỹ thuật, sự tham gia, đóng góp tích cực của các tổ chức xã hội, chính quyền, đoàn thể và đội ngũ cán bộ làm công tác chống lao trên toàn quốc... nửa đầu năm 2019, CTCL đã tích cực triển khai các hoạt động theo kế hoạch đề ra với BYT và nhà tài trợ và đã đạt những kết quả khả quan. Chương trình đã phát hiện 50.645 bệnh nhân lao các thể, đạt tỷ lệ phát hiện khoảng 52/100,000 dân và điều trị thành công cho trên 90% số bệnh nhân lao mới và tái phát phát hiện được. Ước tính cả năm Chương trình sẽ đạt được 100% các chỉ tiêu đã đặt ra với Chính phủ và Bộ Y tế về tỷ lệ phát hiện và điều trị thành công cho bệnh nhân lao, duy trì củng cố mạng lưới chống lao, đảm bảo chất lượng hoạt động CTCL trong bối cảnh cơ cấu lại tổ chức tại một số tỉnh, thành phố chưa có bệnh viện chuyên khoa Lao và Bệnh phổi.
6 tháng cuối năm 2019, CTCL tiếp tục duy trì triển khai các hoạt động thường quy và các lĩnh vực chuyên môn ưu tiên như phát hiện chủ động, lao kháng thuốc, lao tiềm ẩn, lao trẻ em, lao/HIV, thực hành xử trí tốt bệnh hô hấp (PAL), phối hợp y tế công – tư (PPM) ngoài ra Chương trình cũng đẩy mạnh triển khai các can thiệp tích cực, các sáng kiến mới, áp dụng các công nghệ, kỹ thuật mới trong xét nghiệm chẩn đoán bệnh lao, áp dụng y học chính xác trong chẩn đoán và điều trị, quyết tâm phấn đấu đạt các chỉ tiêu cam kết với Chính phủ, Bộ Y tế và các nhà tài trợ.
 |
Hoàng Hiền
