Ân tình thầy thuốc áo xanh
Với bà con buôn Drang Phôk (xã Krông Na, huyện Buôn Đôn, tỉnh Đắk Lắk), Trung úy Đặng Quang Bắc (y sĩ đồn Biên phòng Sêrêpốk) như người ruột thịt trong nhà. Bởi từ ngày có anh, vùng biên vốn nghèo nàn, lạc hậu trở nên khởi sắc, yên bình.
Hết lòng với bà con
Không sinh ra và lớn lên ở vùng biên đầy nắng gió nhưng từ nhiều năm nay, Trung úy Đặng Quang Bắc (y sĩ phòng khám Quân dân y kết hợp buôn Drang Phôk, đồn Biên phòng Sêrêpốk, Bộ Chỉ huy bộ đội Biên phòng Đắk Lắk) đã gắn bó với bà con, buôn làng như chính quê hương mình. Sau khi tốt nghiệp Trung cấp Quân y, đầu năm 2000, anh được điều động về làm y tá tại đồn Biên phòng Sêrêpốk. “Những năm đó, đời sống anh em chiến sĩ trong đồn và bà con buôn Drang Phôk rất khó khăn, thiếu thốn. Người lớn chỉ nghĩ đến việc lên rừng làm rẫy, thậm chí lén lút săn thú hay đi làm cửu vạn cho lâm tặc. Bọn trẻ đứa nào cũng lem luốc, bẩn thỉu, thiếu cân và không biết chữ. Cả buôn chỉ có mấy chục hộ nhưng năm nào cũng có người chết vì bệnh tật và sốt rét rừng”, anh Bắc nhớ lại.
Để có thể tiếp xúc với dân, anh tranh thủ học tiếng của đồng bào, đến từng hộ gia đình tìm hiểu phong tục tập quán, cuộc sống của họ. Lâu dần bà con quen mặt và cởi mở hơn. Ngoài công tác chuyên môn, hằng ngày, anh đều đạp xe ra buôn tuyên truyền, dạy người dân cách phòng chống bệnh tật, ăn chín uống sôi. Gặp ai cảm cúm, nhức đầu anh lại thăm khám, cho thuốc miễn phí. Thế nhưng điều khiến anh trăn trở là bà con rất tin vào thầy cúng. Mắc bệnh, họ không đến Đồn khám mà lại mời thầy cúng về nhà làm lễ bắt ma, trừ tà. Gà, heo, bò trâu cúng hết lễ này đến lễ khác, tài sản cạn dần mà đa phần bệnh nhân không khỏi. Vì vậy hễ nghe tin có người ốm đau, sốt rét anh lại tìm đến tận nhà khám bệnh, cho thuốc, dặn dò cẩn thận liều dùng. Những lần như vậy, bà con nhanh chóng khỏi bệnh. Họ dần tránh xa hủ tục mê tín, có bệnh tật gì đều tìm đến anh.
Từ đó, ai đứt tay, đứt chân, đau đầu, cảm cúm cũng đến phòng khám để được anh chữa trị. Người nào ốm nặng không đến khám được, anh tìm đến nhà khám bệnh, cho thuốc. Những trường hợp bệnh nặng, anh nhanh chóng chuyển tuyến cấp cứu, nhờ đó, nhiều ca bệnh nguy kịch đã được cứu sống. “Gắn bó với buôn, được ăn, ở, sinh hoạt cùng dân giúp tôi nhận ra nhiều điều. Bà con nghèo nhưng rất trọng cái tình, rất quý, rất tin bộ đội. Còn nhớ lần tôi bị gọi dậy giữa đêm, nghĩ có người đau ốm tôi khoác vội áo, lấy túi y cụ rồi đi ngay. Hóa ra con trâu nhà chị H’Siu khó đẻ, nó vạ vật từ trưa đến nửa đêm vẫn chẳng sinh được. Nghĩ tôi là y sĩ, nên chị chạy đi tìm. May mà lần ấy thành công”, anh Bắc cười, kể lại.
Thầy thuốc của buôn làng
Miệt mài với công việc quên cả… lấy vợ, cuối năm 2004, cấp trên tạo điều kiện chuyển anh Bắc về công tác tại bệnh xá Bộ Chỉ huy Bộ đội biên phòng tỉnh. Thế nhưng khi nghe tin đồn Biên phòng Sêrêpốk được cấp trên quan tâm xây dựng Phòng khám quân dân y kết hợp nằm ngay tại buôn Drang Phôk, anh lại nằng nặc xin vào với bà con.
Phòng khám mới được trang bị máy xét nghiệm sốt rét. Để chấm dứt căn bệnh này, anh đến từng nhà hướng dẫn người dân phòng chống muỗi, thông báo lịch để bà con mang chăn màn đến phòng khám tẩm thuốc. Để tuyên truyền về dịch sởi và rubella, anh chuẩn bị sẵn nội dung về nguyên nhân, tác hại, cách phòng chống để nói chuyện với bà con trong buổi sinh hoạt buôn, vận động người dân đưa trẻ đi tiêm phòng. Sợ bà con không nhớ, anh tự thu băng rồi nhờ một quán tạp hóa trước phân hiệu của Trường Tiểu học Y Jut phát hộ suốt hai tuần liền trước giờ vào học. Anh còn liên hệ với nhà trường để tập huấn cho các cô giáo kỹ năng phòng, chống bệnh sởi và rubella để tuyên truyền đến từng em học sinh. Nhờ vậy, tỉ lệ đi tiêm phòng của buôn đạt 100%.
Không chỉ làm tốt công tác chăm sóc sức khỏe, tuyên truyền phòng chống dịch bệnh theo mùa cho bà con, y sĩ Bắc còn thường xuyên đến thăm hỏi, giúp đỡ những người già neo đơn. Từ ngày có phòng khám mới, có anh, bà con vui mừng lắm. Già làng Y Phưn (tên thường gọi là Ama Xí) tự hào: “Bộ đội tốt với người dân buôn mình lắm. Cậu ấy không chỉ khám, chữa bệnh miễn phí mà còn hướng dẫn bà con dọn dẹp vệ sinh môi trường, sử dụng nước sạch, bảo vệ sức khỏe. Nhờ vậy, nhiều năm liền trên địa bàn không có dịch bệnh, đời sống bà con ngày càng được nâng cao” (Tiền phong trang 15).
Khám bệnh miễn phí cho 500 người nghèo
Ngày 16/8, Chi đoàn Phòng Cảnh sát truy nã tội phạm Công an thành phố Cần Thơ phối hợp Đoàn trường ĐH Y Dược Cần Thơ và Bệnh viện Nhi đồng Cần Thơ tổ chức chương trình “Hành động vì cộng đồng lần thứ 8” năm 2015 tại xã Thuận Hòa (Long Mỹ, Hậu Giang).
Tại đây, đoàn đã khám bệnh và cấp phát thuốc miễn phí cho gần 500 lượt người nghèo. Ngoài ra, các bác sỹ còn đến tận nhà khám bệnh và tặng 30 phần quà cho gia đình chính sách, mẹ Việt Nam Anh hùng; tặng 1.200 quyển tập, quần áo cũ cho học sinh nghèo Trường Tiểu học Thuận Hòa và phát tờ rơi tuyên truyền bảo vệ môi trường khu vực nông thôn, trị giá gần 70 triệu đồng (Tiền phong trang 15).
Thực hiện chính sách bảo hiểm y tế (BHYT) mới: Bệnh viện và người dân đều kêu vướng
Chất lượng cơ sở đăng ký khám chữa bệnh ban đầu hạn chế và quy trình chuyển viện phức tạp khiến người dân chưa thực sự mặn mà với BHYT tự nguyện. Trong khi đó, thủ tục thanh quyết toán BHYT còn phức tạp. Nhiều vấn đề tồn tại khác khiến cả bệnh viện và bệnh nhân lúng túng, thiệt thòi…
Có BHYT vẫn phải bỏ tiền túi
Trong khoảng 1 tháng vừa qua, Ban Văn hóa xã hội – HĐND TP Hà Nội đã giám sát chuyên đề về việc thực hiện chính sách BHYT năm 2015 tại 3 quận/ huyện và 2 bệnh viện của thành phố, qua đó phát hiện không ít vướng mắc từ phía các cơ sở cũng như phản ánh chưa hài lòng của người bệnh khi thực hiện chính sách này. Đáng chú ý, nhiều người bệnh có thẻ BHYT vẫn phải bỏ tiền túi để thực hiện các dịch vụ kỹ thuật y tế nằm trong danh mục được BHYT thanh toán vì lý do hết… thuốc, vật tư nên bệnh viện yêu cầu bệnh nhân phải tự ra ngoài mua.
Ông Phạm Xuân Tài, thành viên Đoàn giám sát cho biết, theo quy định, khám cấp cứu dù vượt tuyến, trái tuyến vẫn được thanh toán đầy đủ nhưng vì xác định thế nào là “cấp cứu” hoàn toàn phụ thuộc vào bác sĩ và bộ phận giám định BHYT nên không ít trường hợp bệnh nhân buộc phải chấp nhận điều trị dịch vụ, nộp tiền toàn bộ.
Thậm chí, có trường hợp như ở Bệnh viện huyện Gia Lâm, bác sĩ đã xác nhận bệnh nhân thuộc diện “cấp cứu” nhưng sau đó, cơ quan giám định BHYT lại xác định trường hợp này chưa đến mức “cấp cứu” nên không thanh quyết toán. Chưa kể thủ tục hành chính trong thực hiện thanh quyết toán BHYT còn phiền hà, bác sĩ lập hồ sơ bệnh án nhiều khi không đúng quy định mới của pháp luật về BHYT dẫn đến người bệnh không được thanh toán hoặc bệnh viện phải sang cơ quan bảo hiểm… giải trình.
Bức xúc không kém là tình trạng nhiều người bệnh khi thực hiện các dịch vụ thủ thuật, phẫu thuật, kỹ thuật y tế không được BHYT thanh toán chỉ vì một lý do “hành chính”. TS Trần Đăng Khoa, Giám đốc Bệnh viện Ung bướu Hà Nội dẫn chứng, một số dịch vụ phẫu thuật không đúng tên dịch vụ thanh toán trong Nghị quyết 13 của HĐND TP và Quyết định 30 của UBND TP nên bệnh viện rất khó khăn khi áp giá thanh toán BHYT, muốn thanh toán được thì buộc phải liên hệ với giám định viên BHYT để thống nhất. Hệ quả, cả bệnh nhân và cán bộ y tế phải “dài cổ” chờ vì hiện không có giám định viên thường trực tại bệnh viện. “Nhiều bệnh nhân rất bức xúc khi cứ phải chờ thanh toán ra viện do chưa được áp giá thanh toán phẫu thuật” - đại diện Bệnh viện Ung bướu Hà Nội nói.
Vừa gỡ vướng vừa nâng chất lượng
Bên cạnh những vướng mắc nói trên, tình trạng nhiều người bệnh chấp nhận chịu thiệt thòi về quyền lợi BHYT của mình để tự ý vượt tuyến cũng khá phổ biến. Bởi cơ sở đăng ký khám chữa bệnh ban đầu là trạm y tế đa phần có chất lượng rất hạn chế trong khi thủ tục chuyển tuyến lại phiền hà. Đây cũng là nguyên nhân chính khiến cho việc mở rộng đối tượng tham gia BHYT tự nguyện trên địa bàn Hà Nội hiện rất khó khăn. Chẳng hạn, tại quận Nam Từ Liêm, tỷ lệ tham gia BHYT tự nguyện và hộ gia đình hiện mới chỉ đạt 11%. Tại quận Hoàn Kiếm, đại diện BHXH quận thừa nhận, việc yêu cầu người bệnh phải khám chữa bệnh ban đầu từ trạm y tế phường, sau đó chuyển qua Trung tâm y tế quận rồi mới được chuyển đến bệnh viện là không thuận lợi cho người dân.
Ông Nguyễn Đức Hòa, Phó Giám đốc BHXH TP Hà Nội cho biết, để tháo gỡ khó khăn, BHXH TP đã đa dạng hóa hình thức đại lý thu (là UBND xã, hội đoàn thể, bưu điện). Dù vậy, do hướng dẫn giải quyết vướng mắc của các bộ, ngành chưa kịp thời, chưa cụ thể dẫn đến phản ứng từ phía người tham gia, ảnh hưởng đến lượng người tham gia. Tương tự, việc lập danh sách để vận động đối tượng tham gia BHYT tự nguyện còn khó khăn. Trong khối doanh nghiệp, việc kiểm tra, yêu cầu doanh nghiệp tham gia BHXH, BHYT cũng rất vướng mắc. Phó Giám đốc Sở Y tế Hà Nội Lưu Thị Liên lý giải thêm, hiện danh mục dịch vụ kỹ thuật y tế có đến trên 17.000 kỹ thuật nhưng cơ quan có thẩm quyền mới chỉ phê duyệt giá dịch vụ y tế của hơn 3.000 kỹ thuật, do đó không tránh khỏi những vướng mắc trong việc thanh quyết toán BHYT.
Trước thực trạng trên, bà Nguyễn Thị Thùy, Trưởng Ban Văn hóa xã hội – HĐND TP Hà Nội, Trưởng đoàn giám sát nhấn mạnh, để có thể nhanh chóng tiến tới lộ trình BHYT toàn dân, thời gian tới, Hà Nội sẽ phải tiến hành song song 2 việc. Đó là vừa tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong thực hiện chính sách BHYT, vừa phải nâng cao chất lượng khám chữa bệnh, phục vụ người bệnh BHYT, đặc biệt là tại cơ sở khám chữa bệnh ban đầu để tăng niềm tin của người dân (An ninh thủ đô trang 6).
Không tự ý điều trị sốt xuất huyết tại nhà
Trước diễn biến dịch sốt xuất huyết (SXH) đang tăng mạnh tại một số tỉnh/ thành phía Bắc trong khi người dân vẫn chủ quan, Bộ Y tế vừa quyết định thành lập 5 đoàn kiểm tra công tác phòng chống dịch, đồng thời khuyến cáo mạnh mẽ người dân tăng cường áp dụng các biện pháp phòng chống dịch bệnh nguy hiểm này.
PGS.TS Trần Đắc Phu, Cục trưởng Cục Y tế dự phòng – Bộ Y tế cho biết, các đoàn kiểm tra sẽ tập trung vào những địa phương có số mắc cao như TP.HCM, Đồng Nai, Sóc Trăng, Đồng Tháp, Hà Nội… Theo thống kê, từ đầu năm đến nay, cả nước ghi nhận 19.753 trường hợp mắc SXH, 12 ca tử vong. Tuy tổng số mắc và tử vong giảm so với cùng kỳ năm 2014 song hiện có sự gia tăng cục bộ tại một số địa phương. Đặc biệt tại Hà Nội, từ tháng 6 đến nay, số mắc SXH tăng rất mạnh, tháng sau tăng gấp đôi tháng trước. Theo bác sĩ Nguyễn Tiến Lâm, Trưởng Khoa virus - ký sinh trùng - Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương, trong số 93 ca vào điều trị tại bệnh viện này do SXH trong tháng 7 vừa qua và 66 ca tính từ đầu tháng 8 đến nay, đa phần bệnh nhân nhập viện muộn vì không nghĩ mình bị SXH.
Phần lớn cho biết đến khám vì nghĩ mình bị sốt virus. Rất nhiều người đã tự ý điều trị tại nhà, khi không đỡ mới đến viện. Bác sĩ Nguyễn Tiến Lâm phân tích, việc nhập viện muộn không chỉ khiến bệnh nhân ở tình trạng nặng mà còn kéo dài thời gian điều trị, do đó, người dân bị sốt cao không nên tự điều trị tại nhà mà hãy đến bệnh viện khám để được bác sĩ tư vấn, theo dõi kịp thời.
Cục trưởng Cục Y tế dự phòng Trần Đắc Phu nhấn mạnh, sự tham gia của người dân vào công tác phòng chống SXH là vô cùng quan trọng, bao gồm cả các biện pháp về điều trị đúng cách. Nếu người dân bị sốt, chán ăn, đau đầu, đau sau hốc mắt, có dấu hiệu xuất huyết dưới da… cần đến ngay cơ sở y tế để được khám và tư vấn điều trị, tuyệt đối không tự ý điều trị tại nhà (An ninh thủ đô trang 6, Gia đình & Xã hội trang 7).
Phụ gia thực phẩm trôi nổi: Hiểm họa khó lường
Phụ gia thực phẩm (PGTP) được sử dụng hằng ngày trong chế biến thức ăn, đồ uống. Tuy nhiên, việc sử dụng PGTP không đúng liều lượng, chủng loại, nhất là với những loại phụ gia không cho phép dùng trong thực phẩm, sẽ gây tác hại không nhỏ đối với sức khỏe.
Ranh giới mong manh
Ngành công nghiệp thực phẩm trên thế giới được phép sử dụng hơn 3.000 loại chất phụ gia trong việc chế biến thực phẩm. Tại Việt Nam, có 23 nhóm PGTP, bao gồm 337 chất được cho phép sử dụng. Tuy nhiên, do nhu cầu sử dụng phụ gia trong chế biến thực phẩm đang ngày một tăng cao, những loại hóa chất độc hại, phụ gia trôi nổi, không nguồn gốc, được bán với giá rẻ vẫn tràn ngập thị trường, gây tổn hại sức khỏe của người tiêu dùng.
Thực tế cho thấy nhận định nói trên là có cơ sở. Tại chợ Đồng Xuân, mặt hàng hương liệu, PGTP được bày bán rất nhiều, được đựng trong hộp nhựa, túi ni lông với "tiêu chí ba không" (không nguồn gốc, không nhãn mác, không hạn sử dụng). Hàng hóa rất phong phú, từ các loại phụ gia giúp tạo màu tự nhiên cho chả lụa, tạo độ giòn cho da thịt quay, tạo độ tươi ngon cho thực phẩm… cho đến các loại hương liệu dùng để chế biến nước uống như cà phê, ca cao, chanh, dâu, nho, táo, sầu riêng, trà sữa...
Chủ một cửa hàng bán PGTP tại đây cho biết PGTP ngày càng đa dạng. Nhiều chủ hàng chế biến thịt quay hay giò chả đến đây đều chọn loại phụ gia tạo độ dai, giòn, độ kết dính, tạo màu, tạo mùi, tạo vị, chất chống nhiễm khuẩn, chống mốc... Phổ biến nhất là chất tạo màu (thực chất là chất hóa học dùng để nhuộm vải trong công nghiệp - PV). Khi chúng tôi hỏi về nguồn gốc loại phẩm màu này, chủ cửa hàng hồn nhiên nói: "Người ta vẫn mua về nấu xôi, làm thịt nguội, mứt, hạt dưa, tương ớt… Lo gì!"...
Theo đại diện của một doanh nghiệp sản xuất thức ăn nhanh có uy tín trên thị trường trong nước, những đơn vị sản xuất lớn, đã có thương hiệu, mỗi năm sử dụng nhiều loại nguyên liệu, phụ gia để chế biến thực phẩm, đặc biệt là trong chế biến món giò lụa. Những loại PGTP này đều được kiểm nghiệm nghiêm ngặt và được cho phép sử dụng cho thực phẩm và sử dụng trong giới hạn cho phép. Doanh nghiệp này từng tiếp nhiều đơn vị cung cấp phụ gia trôi nổi trên thị trường đến chào hàng với giá rẻ. PGTP "ba không" thường rẻ hơn từ 10 đến 15 lần so với các loại PGTP nằm trong danh mục cho phép. Theo vị này, nếu hám lợi, doanh nghiệp chế biến rất dễ bị cám dỗ bởi những phụ gia "giá bèo". Do đó, có thể nói, ranh giới giữa an toàn và độc hại của thực phẩm có sử dụng phụ gia rất mong manh, phụ thuộc vào lương tâm của nhà sản xuất.
Bàn về tác hại của những loại phụ gia không được phép sử dụng trong thực phẩm, PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, nguyên cán bộ Viện Công nghệ sinh học - Công nghệ thực phẩm (Đại học Bách khoa Hà Nội), nêu dẫn chứng về hàn the: Đó là chất tạo độ dai giòn, giúp tăng thời gian bảo quản thực phẩm. Tuy nhiên, hàn the là chất cực độc, bị Bộ Y tế cấm sử dụng trong bảo quản và chế biến thực phẩm. Khi hàn the vào cơ thể, nó tích tụ trong gan, thận, gây tổn thương cho các bộ phận này. Ngoài ra, hàn the còn làm thoái hóa các cơ quan sinh dục, gây vô sinh. Trẻ em ăn phải thực phẩm có lượng hàn the 1-2g/kg thể trọng có thể dẫn đến tử vong sau 10-12 giờ. Tuy nhiên, vì lợi nhuận cũng như do tâm lý của người tiêu dùng muốn ăn giò chả thơm giòn nên hàn the vẫn được sử dụng, gây ảnh hưởng đến sức khỏe của người tiêu dùng.
Trong thực tế, theo các chủ cửa hàng bán buôn, bán lẻ PGTP, các đồ thực phẩm như bún, giò được bày bán trên thị trường đều có chứa hàn the. Các nhà hàng không dùng phụ gia an toàn bởi chúng có giá đắt hơn hàn the 5-6 lần mà tác dụng không ổn định bằng. Hàn the có giá rẻ, chỉ có 15.000 đồng/kg nên bất chấp lệnh cấm của Bộ Y tế, chúng vẫn là loại được nhiều người chọn dùng.
Tránh xa phụ gia thực phẩm "ba không"
Theo các chuyên gia dinh dưỡng, người tiêu dùng cần hiểu rõ tác hại của một số loại phụ gia được sử dụng phổ biến hiện nay. Chẳng hạn như với bột ngọt thì tuyệt đối không được dùng cho trẻ em dưới 12 tháng tuổi; với người lớn thì không dùng quá 2g/ngày (tương đương nửa thìa). Có thể thay thế bột ngọt bằng các thực phẩm tự nhiên như củ, quả, hoặc các loại thực phẩm từ động vật như xương, thịt, tôm, cua, cá… Mặt khác, nên hạn chế ăn các loại thức ăn có nhuộm phẩm màu bởi việc sử dụng nhiều thực phẩm loại này dễ gây ngộ độc, rối loạn tiêu hóa, buồn nôn, ảnh hưởng tới sức khỏe. Cũng nên hạn chế dùng đường hóa học trong chế biến thức ăn, nước uống; nên thay thế đường hóa học bằng các loại đường chế biến từ nguyên liệu tự nhiên như: mía, củ cải đường…
Tại hội nghị triển khai các chuyên đề trọng tâm về an toàn thực phẩm trong 6 tháng cuối năm 2015, diễn ra trong tuần qua, ông Trần Ngọc Tụ, Chi cục trưởng Chi cục Vệ sinh an toàn thực phẩm Hà Nội cho biết, từ nay cho đến hết năm, cơ quan chức năng sẽ tập trung thanh, kiểm tra chất lượng bánh trung thu, các mặt hàng phục vụ Tết cũng như công tác bảo đảm an toàn thực phẩm tại bếp ăn tập thể ở các khu công nghiệp, trường học… "Việc lạm dụng các PGTP, sử dụng các phụ gia không nguồn gốc… đang khiến dư luận lo lắng. Chính vì vậy, khi kiểm tra các đơn vị chế biến thực phẩm, các đoàn kiểm tra sẽ lấy mẫu sản phẩm để kiểm nghiệm các chất phụ gia. Nếu phát hiện sai phạm, cơ sở sản xuất thực phẩm sẽ bị xử lý nghiêm", ông Trần Ngọc Tụ nhấn mạnh.
Theo Phó Giám đốc Sở Y tế Hà Nội Hoàng Đức Hạnh, các cơ sở sản xuất, chế biến thực phẩm phải bảo đảm sử dụng PGTP đạt tiêu chuẩn chất lượng tinh khiết dùng trong thực phẩm. Khi sử dụng PGTP, nhà sản xuất phải ghi rõ tên phụ gia được phép sử dụng, giới hạn sử dụng trong hồ sơ đăng ký đã được phê duyệt bởi cơ quan y tế có thẩm quyền (Hà Nội mới trang 4).
